- شما هیچ آیتمی در سبد خرید خود ندارید
- قیمت کل: 0 تومان
زعفران یکی از مهم ترین محصولات صادراتی ایران است که هر ساله با حجم بالا به دیگر کشورها صادر می گردد. با توجه به اینکه در برخی از نقاط کشور اقلیم مناسبی برای کشت و پرورش زعفران وجود دارد، ایران را به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده و صادر کننده زعفران در دنیا می شناسند (بیش از ۹۰ درصد سهم صادرات زعفران متعلق به ایران است). با این حال محافظت از گیاه زعفران و ایجاد شرایط ایده آل برای رشد و گل دادن آن، گاه کار سختی است. کنه بنه زعفران یکی از بزرگ ترین مشکلات و چالش هایی است که کشاورزان با آن روبرو هستند. در این مطلب با این نوع آفت بیشتر آشنا می شویم و راه های مقابله با آن را فرا می گیریم.
کنه بنه زعفران چیست؟
کنه بنه زعفران با نام علمی Rhizogliphus robini، گونه ای از مهم ترین آفات مربوط به گیاهان غده ای و زینتی است که می تواند آسیب های جبران ناپذیری را به محصولات وارد کند. با توجه به نقش تجاری گیاه زعفران و اهمیت آن در رشد اقتصادی کشور، می توان گفت شناسایی کنه بنه زعفران و راه های مقابله با آن بسیار حائز اهمیت است.
بنابراین کشاورزانی که در این حوزه ورود کرده اند و فعالیت جدی دارند، باید به خوبی با این نوع آفت و مشخصات دقیق آن آشنایی داشته باشند. در ابتدا نشانه های اولیه وجود کنه بنه زعفران در شهرهایی همچون قائن و گناباد گزارش شد و هم اکنون می توانیم آن را در دیگر مناطق کشور، که اقدام به کشت و زراعت زعفران می کنند، نیز مشاهده کنیم. حال برای پیشگیری از بروز این آفت در مزارع کشت زعفران، قصد داریم در ادامه ویژگی ها و مشخصات دقیق این نوع کنه را شرح دهیم.
مشخصات کنه بنه زعفران
مشخصات کلی کنه بنه زعفران به شرح زیر است:
- طول این کنه معمولا کمتر از ۱ میلی متر است. ( چیزی بین ۰٫۶ تا ۰٫۸ میلی متر)
- بدن آن تقریبا فربه، چاق و رنگ آن سفید کدر است.
- دارای پاهای کوتاه و سخت با رنگ قهوه ای متمایل به قرمز است. همچنین روی پاهای این کنه را حجم زیادی مو و خار پوشانده است.
- این کنه تنبل است و تحرک بسیار کمی دارد.
- علاوه بر گیاه زعفران، این قدرت را دارد که روی عملکرد گیاهانی همچون هویج، پیاز، سیب زمینی و سیر نیز تاثیر منفی بگذارد و در رشد صحیح آن ها اختلال ایجاد کند.
- طول و چرخه زندگی یک نسل از کنه بنه زعفران چیزی بین ۱۲ الی ۱۵ روز است.
- این آفت گیاهی فعالیت مستمری در تمام طول سال دارد و در طی فعالیت و دوران تغذیه خود از گیاه، قادر به تولید چندین نسل متعدد است. تعداد آن ها به ۱۵ نسل در سال نیز می رسد.
- کنه های ماده قادرند در طول حیات خود چیزی بیش از ۵۰۰ تخم بگذارند.
- دو فصل پاییز و بهار بهترین زمان برای حضور، رشد و فعالیت این کنه ها در مزارع پرورش زعفران است. دلیل آن هم این است که در این فصل ها آلودگی محیط و زمین های زراعی بیشتر و میزان رطوبت و دمای لازم برای تکثیر کنه ها فراهم است. در فصل تابستان به علت گرما و خشکی بیش از حد و در فصل زمستان به جهت سرمای شدید، میزان رشد و فعالیت این کنه ها به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می کند.
- در صورتی که مزارع کشت زعفران در فصل تابستان آبیاری شوند، شرایط برای رشد و تکثیر کنه بنه زعفران مهیا می گردد و جمعیت آن ها به شکل چشمگیری افزایش پیدا می کند.
- این کنه برای تولید مثل در گیاه، در بنه ها ایجاد حفره و تونل می کند.
دلایل آلوده شدن گیاه به کنه بنه زعفران
برای اینکه بتوانید از رشد و تکثیر کنه بنه زعفران جلوگیری کنید، باید از علل آلوده شدن گیاه به این آفت به خوبی آگاه باشید. با شناخت این عوامل می توانید تا حد امکان از ورود آسیب به محصولات جلوگیری کنید. مهم ترین دلایل آلوده شدن گیاه به کنه بنه زعفران به شرح زیر هستند.
۱٫شرایط محیطی
یکی از مهم ترین دلایل آلودگی گیاه به کنه بنه زعفران، شرایط محیطی همچون دما و رطوبت بالاست. این نوع کنه ها به دمای بالا، هوای گرم و رطوبت بالا علاقه شدیدی دارند و بیشترین میزان فعالیت آن ها نیز دقیقا در چنین شرایطی است. پیش از این نیز اشاره کردیم که یکی از دلایل حملات گسترده این کنه ها به گیاه زعفران در فصل تابستان، آبیاری زمین و افزایش رطوبت در گیاهان است.
۲٫نامناسب بودن شرایط خاک
شرایط خاک نیز روی رشد و فعالیت کنه تاثیرگذار است. اگر خاک زمین زراعی به درستی و در زمان مناسب زهکشی نشود و یا تراکم آن بالا باشد، این موضوع می تواند شرایطی را برای فعالیت کنه ها در گیاه ایجاد کند. در واقع می توانیم بگوییم نامناسب بودن خاک و شرایط نامساعد آن، روی استحکام و کیفیت پیاز زعفران تاثیر منفی می گذارد و با ضعیف کردن پیاز گیاه، باعث می شود تا در برابر آفات مختلف از جمله کنه بنه زعفران آسیب پذیر گردد.
۳٫رعایت نکردن فاصله ها در کاشت پیاز زعفران
مورد دیگری که می تواند شرایط را برای حضور کنه آماده کند، عدم رعایت فاصله استاندارد در کاشت پیاز زعفران است. برخی از کشاورزان به دلیل ناآگاهی و بی تجربگی و یا به قصد برداشت محصول بیشتر از زمین، اقدام به کاشت پیازهای زعفران در فواصل نزدیک به هم می کنند. این عمل، مسلما روی رشد گیاه تاثیر منفی می گذارد و بهترین شرایط ممکن را برای ایجاد کنه بنه زعفران و فعالیت آن فراهم می کند.
۴٫عدم رعایت تناوب کشت
تناوب کشت یا تناوب زراعی، به کاشت محصولات در زمین زراعی با زمانبندی خاص و بر طبق نظم، هماهنگی و ترتیب خاص اشاره دارد. در صورتی که پیاز زعفران در زمینی کاشته شود که تناوب زراعی در آن رعایت نشده است، امکان رشد، تکثیر و تجمع آفات مختلف از جمله کنه بنه زعفران افزایش می یابد. رعایت تناوب زراعی در زمین کشاورزی، به نوعی عملکرد و کیفیت حیات آفات را تحت تاثیر قرار داده و مختل می کند؛ بنابراین باید در زمان کاشت زعفران به این موضوع نیز توجه داشته باشید.
۵٫عدم به کارگیری روش های مدیریت آفات
گاهی پیاز زعفران به دلایلی که به آن ها اشاره شد، ممکن است درگیر کنه بنه زعفران شود. اما اگر در اسرع وقت بتوان از وجود این آفات روی گیاهان مطلع شد، می توان با به کارگیری روش های مناسب از رشد و تکثیر آن ها جلوگیری نمود. اما در صورتی که خبری از روش های کارآمد برای مدیریت آفات نباشد و بررسی و نظارت خوبی روی شرایط زمین و گیاهان صورت نگیرد، این موضوع باعث تکثیر سریع آلودگی ها و آفات می شود. به نحوی که پس از تجمع کنه ها دیگر مقابله با آن ها کار ساده و راحتی نخواهد بود.
۶٫عمق کاشت
عمق مناسب برای کاشت زعفران ۱۵-۲۰ سانتی متر است. اگر بنه در عمق کمتری قرار بگیرد، احتمال آلودگی به کنه افزایش می یابد. لازم به ذکر است که هر ساله با ایجاد بنه های دختری روی بنه های مادری عمق کاهش می یابد که این موضوع باید مورد توجه قرار بگیرد.
نحوه خسارت کنه بنه زعفران
در صورتی که هر یک از عواملی که در بخش قبل به آن ها اشاره شد، اتفاق بیفتند و شرایط لازم برای کاشت و رشد گیاه فراهم نشود، احتمال اینکه کنه بنه زعفران فعالیت خود را آغاز کرده و در مدت کوتاهی در کل زمین زراعی گسترش یابد، وجود دارد. نحوه خسارت این نوع کنه به گیاه زعفران نیز به صورت زیر است:
- کنه بنه زعفران می تواند از قسمت های آسیب دیده، زخم ها، شکاف ها و گاه حتی از بخش های سالم پیاز زعفران به آن نفوذ کرده و حمله خود را آغاز کند.
- این کنه پس از ورود به پیاز زعفران در حین تغذیه از گیاه، تونلی ایجاد کرده و در آن اقدام به تولید مثل می کند. این عمل باعث ایجاد یک حفره سیاه رنگ در گیاه می شود.
- حفره ایجاد شده توسط کنه، روز به روز بزرگ تر و گسترده تر می شود و این شرایطی را فراهم می آورد تا دیگر آفات و آلودگی هایی همچون باکتری ها و قارچ ها به داخل گیاه نفوذ کنند و به آن آسیب بیشتری بزنند.
- اینگونه کنه بنه زعفران به راحتی از گیاه تغذیه می کند و به سلامت آن آسیب جدی وارد می کند.
علائم نشان دهنده وجود Rhizogliphus robini
شاید نتوان کنه بنه زعفران را در دوره اولیه رشد و تکثیر به خوبی تشخیص داد. اما علائمی که این کنه پس از ورود به پیاز زعفران و آسیب به آن، از خود برجای می گذارد، قابل مشاهده هستند. بنابراین کشاورزان برای جلوگیری از خسارت های هنگفت باید به طور مداوم زمین و محصولات آن را بررسی نمایند تا در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، به سرعت اقدام به حذف آفت کنند. علائمی که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم، جزء مهم ترین نشانه های وجود کنه بنه زعفران هستند.
۱٫بروز لکه های سیاه رنگ یا قهوه ای رنگ روی پیاز زعفران
در صورتی که متوجه وجود لکه هایی سیاه رنگ یا قهوه ای رنگ روی پیاز زعفران شدید، باید سریعا برای حل این مشکل اقدامات لازم را انجام دهید؛ چرا که این علائم خبر از وجود کنه بنه زعفران می دهند که در حال فعالیت و تغذیه از گیاه هستند. همچنین گاهی در مراحل انتهایی کشت زعفران، یعنی زمانی که گیاه کاملا گلبرگ داده و رشد کرده نیز علائم وجود کنه را می توان مشاهده کرد. از نشانه های ظاهری آن می توانیم به کم رنگ شدن گلبرگ ها اشاره کنیم.
۲٫ایجاد پوسیدگی در ناحیه پیاز زعفران
پوسیدگی زعفران یکی از مهم ترین علائم و نشانه های وجود کنه بنه زعفران است که باید به آن دقت زیادی داشته باشید. زمانی که پیاز زعفران پوسیده و از هم متلاشی می شود، این یعنی کنه به شکل جدی گیاه را درگیر کرده و آلودگی بسیار شدید است.
۳٫تضعیف گیاه زعفران و متوقف شدن روند رشد آن
با پیشرفت فعالیت کنه ها، رشد پیاز زعفران کُند و رفته رفته متوقف می شود. بنابراین اگر پس از طی چند دوره بررسی متوجه شدید که تغییری در ظاهر و میزان رشد گیاه دیده نمی شود، به احتمال زیاد، زمین زراعی شما مورد تهاجم و حمله کنه ها قرار گرفته است. همچنین در دوره های بعدی از رشد گیاه، علائمی همچون باریک شدن، کوتاه تر شدن، به هم پیچیدگی یا ریز شدن کلاله، ریزش گلبرگ ها و… نیز از دیگر علائم وجود کنه در گیاه زعفران هستند.
۴٫کاهش میزان گل دهی و افت کیفیت محصولات
آلودگی ناشی از فعالیت کنه بنه زعفران، می تواند منجر به کاهش تعداد گل های زعفران و افت کیفیت آن ها شود. بنابراین در گذر زمان علائمی همچون تنک شدن زمین زراعی، کاهش گل دهی و کاهش میزان تولید محصولات را می توان از دیگر نشانه ها و دلایل وجود کنه به شمار آورد.
راه های مدیریت و پیشگیری
با این وجود که ایجاد آفت در زمین های زراعی گاه امری طبیعی و اجتناب ناپذیر است. اما خوشبختانه در خصوص کنه بنه زعفران، راهکارهایی عملی وجود دارند که به کمک آن ها می توان از ایجاد کنه و گسترش آن در زمین های زراعی زعفران جلوگیری به عمل آورد. در ادامه به چند مورد از کاربردی ترین این روش ها اشاره می کنیم.
- توجه به انتخاب بنه زعفران در زمان خرید
بنه زعفران به شکل های مختلفی در بازار به فروش می رسد. برخی از انواع آن برای سهولت در بیرون آمدن از خاک، آبیاری می شوند. این موضوع یکی از عواملی است که احتمال حمله کنه بنه زعفران را بالا می برد. بنابراین به شما توصیه می کنیم برای مقابله با این آفت، در زمان خرید بنه زعفران، به سراغ محصولی بروید که خارج کردن آن از درون خاک به شکل کاملا خشک انجام شده باشد. بهترین زمان انتقال بنه در زمان خواب حقیقی آن یعنی خرداد و تیر ماه است. اگر متوجه شدید، بنه مزرعه ای که قصد خرید آن را دارید، مرحله آبیاری تابستانه را طی کرده، از خرید آن خودداری کنید. این آبیاری تابستانه نیز عامل افزایش رطوبت در پیاز زعفران است که احتمال ایجاد کنه در آن را افزایش می دهد.
- انتخاب بنه های سالم جهت کاشت
در زمان خرید، ممکن است بنه هایی که در اختیار شما قرار می گیرند از نظر میزان سلامت و شکل ظاهری شرایط متفاوتی داشته باشند. بنابراین قبل از مرحله کشت بنه، حتما آن ها را بررسی کرده و بنه های سالم و باکیفیت را از بنه هایی که پوسیده یا دارای لکه های قهوه ای و حفره های سیاه رنگ هستند، جدا کنید. در انتها نیز فقط بنه های سالم را در زمین بکارید.
- دقت به حمل و نقل بنه ها تا زمین زراعی
برای حمل و نقل بنه ها از محل خرید تا مقصد بهتر است از تجهیزات بسته بندی با کیفیت همچون جعبه های محکم یا کیسه های توری شکل استفاده کنید. برای کاشت بنه ها نیز نباید تعلل نمایید و پس از رسیدن به زمین زراعی، باید آن ها را بلافاصله بکارید.
- مدیریت خاک زمین
خاک زمین زراعی باید حتما زهکشی شده باشد و از نظر میزان رطوبت نیز شرایط ایده آلی داشته باشد. همچنین به هیچ عنوان خاک را بیش از اندازه آبیاری نکنید و رطوبت آن را بالا نبرید. خاک های سنگین مستعد آلودگی هستند و خاک های سبک مناسب تر هستند.
- روش درست ضدعفونی بنه ها
برای ضدعفونی کردن بنه ها به هیچ عنوان آن ها را به یک باره در محصول سم غوطه ور نکنید. بهتر است از یک وسیله اسپری مانند برای این کار استفاده کنید و ترکیبات ضدعفونی کننده را به آرامی روی بنه ها اسپری نمایید.
- رعایت فاصله در کاشت پیاز زعفران
برای ایجاد یک فضای مناسب جهت به جریان افتادن هوا در خاک و کمک به رشد بهتر گیاه زعفران، حتما در زمان کاشت، پیاز زعفران را با فواصل استاندارد در خاک قرار دهید. این عمل هم رشد گیاهان را مختل نمی کند و هم از حضور کنه بنه زعفران پیشگیری می کند.
- عمق کاشت
همانطور که گفته شد عمق مناسب برای کاشت زعفران ۱۵-۲۰ سانتی متر است. اگر بنه در عمق کمتری قرار بگیرد احتمال آلودگی به کنه افزایش می یابد. لازم به ذکر است که هر ساله با ایجاد بنه های دختری روی بنه های مادری عمق کاهش می یابد و در صورت امکان ۲ سانتی متر خاکریزی هر دو سال یکبار می تواند مناسب باشد.
- نظارت مرتب روی مزرعه و محصولات
داشتن یک برنامه مدیریتی برای کنترل وضعیت محصولات و مقابله با کنه بنه زعفران بسیار ضروری است. شما باید دائما در تمام مراحل کاشت، داشت و برداشت محصول، شرایط آن را به دقت بررسی کنید. وضعیت پیاز زعفران، بررسی اینکه آیا لکه یا حفره ای در آن ایجاد شده یا نه، توجه به تغییر رنگ گلبرگ ها، بررسی و ارزیابی میزان رشد گیاه در هر مرحله و… از جمله کارهایی است که باید به صورت مرتب انجام دهید.
- استفاده از روش های درمانی ارگانیک و شیمیایی
از روش های مقابله با کنه بنه زعفران به صورت ارگانیک، می توانیم به استفاده از عنصر گوگرد اشاره کنیم. برای مثال میتوان از گوگرد میکرونیزه کومولوس استفاده کرد . اما در صورتی که آلودگی شدت گرفته باشد، تنها راهکار مقابله با آفت، استفاده از آفت کش های شیمیایی قوی است.
نکات تکمیلی
قبل از خرید کود و هنگام استفاده از کود های دامی باید حتما در نظر داشت که کود فرآوری شده باشد و آلودگی نداشته باشد. کود دامی گاوی بهترین گزینه است و کود دامی گوسفندی احتمال آلودگی به کنه بالایی دارد.
زمینی که بنه های زعفران از آن خارج شده را، قبل از کشت مجدد زعفران، می توان به کمک پلاستیک شفاف به مدت ۱ ماه آفتابدهی کرد.
