دانش کشاورز : تاثیر PH بر جذب عناصر غذایی

پس از نمونه برداري از خاک و تحويل آن به آزمايشگاه بررسي عناصر ماکرو و ميکرو جذب بسياري از عناصر غذايي به پي اچ آن مربوط مي شود بايد توجه داشت عدد مربوط به پي اچ لگاريتمي تغيير مي کند در واقع اگر پي اچ خاک برابر ۶ باشد نسبت به خاکي که پي اچ آن ۷ است ۱۰ برابر اسيدي تر خواهد بود

ذکر اين مثال نشان مي دهد کوچکترين تغيير در پي اچ خصوصيات خاک را به شدت تحت تاثير و ميزان جذب و فراهمي عناصر غذايي موجود در آن را تغيير مي دهد زيرا ميزان جذب تمامي عناصر غذايي توسط گياه تحت تاثير اين ويژگي خاک قرار مي گيرد

چرا توجه به پي اچ خاک مهم است ؟

يکي از مهم ترين عوامل در حاصلخيزي خاک اسيدي يا قليايي بودن آن است زيرا جذب تمامي عناصر غذايي که براي رشد گياه ضروري هستند به پي اچ خاک وابسته است در واقع يکي از عوامل مهم در افزايش توليد و کيفيت محصول پي اچ خاک مي باشد.

هرگياهي براي رشد مناسب نياز به پي اچ مناسب دارد پي اچ خاک بر رشد و فعاليت موجودات مفيد خاک نيز بسيار موثر است اين موجودات ذره بيني با چشم ديده نمي شود اما تاثیرات مثبت و فراوانی بر رشد گیاهان دارند و در تجزیه مواد آلی خاک و فراهم شدن مواد مغذی برای گیاه نقش مهمی دارند زنده ماندن و فعالیت این موجودات مفید به شدت به پی اچ خاک بستگی دارد. به طور کلی  فعالیت این موجودات در پی اچ ۵/۶ تا ۷ در محدوده مناسبی قرار دارند

نیتروژن : جذب این عنصر کمتر تحت تاثیر این پی اچ قرار می گیرد و لی بهترین محدوده برای جذب پی اچ ۶تا ۵/۷ مناسب است و بالاتر و پایین تر ازین محدوده جذب آن کاهش می یابد.

• گیاهان این عنصر را به دو فرم نیترات و آمونیوم از خاک جذب می کنند البته اغلب گیاهان فرم نیترات را ترجیح می دهند.
• در پی اچ خنثی تبدیل آمونیوم به نیترات به سهولت انجام می شود اما در پی اچ پایین  تر از ۶ این تبدیل به آهستگی انجام شده و رشداکثر گیاهان کاهش می یابد.
• در پی اچ بالای ۸ نه تنها جذ ب این عنصر کاهش می ابد بلکه کارایی کود های نیتروژنی از جمله اوره به شدت کاهش خواهد یافت.
• جهت تجزیه کود اوره در خاک و تبدیل آن به فرم قابل جذب برای گیاه به نوعی آنزیم به نام اوره آز نیاز است .در خاکهای قلیایی فعالیت این آنزیم بسیار آهسته است و بنابراین اوره مصرفی جذب گیاه نمی شود.
• پیشنهاد ما به شما این است در خاک هایی که پی اچ آن ها بالاتراز ۸ است بهجای کود اوره از سولفات آمونیوم و یا کود اوره با پوشش گوگردی استفاده شود وجود این لایه از هدر روی نیتروژن و آبشویی آن جلوگیری می کند.

فسفر : یکی از عناصر کم تحرک در خاک است معمولا کود های فسفره را قبل از کاشت مصرف و باخاک مخلوط می کنند هنگامی که ریشه گیاه رشد می کند در ناحیه اطراف خود کود های فسفره را مصرف نموده و آن ناحیه از وجود فسفر خالی می شود و گیاه باکمبود فسفر مواجه می گردد زیرا این عنصر جزو عناصر کم تحرک در خاک است .بهترین پی اچ بای جذب این عنصر ۷ است  و در پی اچ بالای ۵/۷ جذب فسفر کاهش می یابد.

همچنین در پی اچ پایین تر از ۵/۶ جذب فسفر کاهش و از پی اچ پایین تر از ۶ جذب آن بسیارناچیز خواهد بود .

پتاسیم و گوگرد : به طور معمول در خاک های قلیایی جذب این عناصربا  مشکل خاصی مواجه  نخواهد بود اما جذب آن ها در خاک های خیلی اسیدی پی اچ پایین تر از ۶ کاهش خواهد  یافت .

منیزیم و کلسیم : جذب این عناصر غذایی به ویژه منیزیم در پی اچ پایین تر از ۶ با کاهش روبهرو می شود اما در خاک های قلیایی جذب آن ها به راحتی انجام می شود.

نکته قابل توجه درباره این عناصر  این است که در خاک های قلیایی سمیت این عناصر باعث کاهش جذب عناصر ریزمغذی می شود .

آهن منگنز : جذب این عناصر در پی اچ ۵/۵ و ۵/۶ در شرایط مطلوب قرار دارد اما با توجه به این که در پی اچ پایین تر از ۶ جذب سایر عناصر مانند فسفرو منیزیم و نیتروژن کاهش می یابد برای جذب اغلب عناصر ۵/۶ تا ۷ مناسب است و از  پی اچ بالاتر از ۵/۷ تا ۸ جذب سایر عناصر غذایی آهن و منگنز کاهش و در پی اچ بالاتر از ۸ جذب آن ها بسیار ناچیز خواهد بود .

بور : جذب این عناصر غذایی مهم که نقش بسیار مهمی در فرایند تشکیل دانه ومیوه دارد  ، در پی اچ ۷ در حد مطلوب است جذب بور در خاک های اسیدی افزایش می یابد و حتی ممکن است برای گیاه حالت سمیت ایجاد کند.

مس و روی : جذب این عناصر غذایی در پی اچ خنثی در حد مطلوب بوده و در پی اچ بالاتر از ۸ جذب آن رفته رفته کاهش خواهد یافت.

نکته ۱ – در بين عناصر ريزمغذي بينآهن منگنز روي بر مس بيشترين حساسيت به پي اچ قليايي مربوط به آهن و منگنز مي باشد به طوري که در پي اچ بالاتر از ۸ جذبشان بسيار ناچيز خواهد بود و گياه با کمبود شديد آهن و منگنز رو به رو خواهد شد .

نکته ۲ – در پي اچ پايين تر از ۶ فراهمي عناصر غذايي ريزمغذي آهن منگنز بور روي مس به شدت افزايش مي يابد و گياه با سميت اين عناصر مواجه خواهد شد .

موليبدن : در بين عنصر ريز مغذي جذب موليبدن برعکس ساير عناصر است يعني جذب موليبدن در خاک هاي قليايي در حد مطلوب مي باشد و با اسيدي شدن خاک جذب آن کاهش مي يابد.

راهکار هاي پيشنهادي :

۱- با توجه به مطالب فوق انجام آزمون خاک و اطلاع از پي اچ از ضروريات مديريتمزارع باغ ها و گلخانه هاست

۲- با توجه به اينکه اغلب خاک هاي ايران به غيراز نواحي شمال کشورکه مواد الي بسياري دارند و خاک ها اسيدي است خاک هاي قليايي و آهکي دارند در اين خاک ها اگر پي اچ بالاتر از ۸  باشد جهت تامين عنصر نيتروژن از سولفات آمونيوم نسبت به اوره معمولي مناسبتر است

۳- براي اصلاح خاک هاي قليايي و کاهش پي اچ خاک ساده ترين راه مصرف گوگرد است معمولا در خا کهاي قليايي گوگرد گرانوله ۵۰ درصد حدود ۲۰۰تا ۵۰۰ کيلو توصيه مي شود

اين کود بعد از شخم اصلي و قبل از ديسک زدن به خاک مزارع اضافه ميشود

۴- مصرف اسيد هاي آلي از جمله کود هاي هيوميکي در خاک هاي قليايي موجب جذب عناصرغذايي افزايش مي يابد رو پي اچ  به صورت موضعي به شدت تاثير گذار است  .

جذب عناصري مثل آهن روي منگنز فسفر بور و روي را افزايش مي دهد

۵-  عنصر غذايي فسفر يکي از مهم ترين عناصر غذايي است که بيشترين نقش را درفرايند تشکيل ميوه و دانه و رشد زايشي گياه دارد در اثر کمبود فسفر عملکرد محصول به شدت کاهش مي يابد همانطور که اشاره شد جذب فسفر چه در خاک هاي اسيدي و چه در خاک هاي خاکهاي قليايي کاهش مي يابد و عنصري کم تحرک است بنابراين مصرف فسفر در مزارع به صورت نواري و در باغات به صورت چالکود استفاده مي شود در روش چالکود در يک سوم انتهايي سايه انداز درختان چاله هايي به عمق ۴۰ تا ۵۰ سانتي متر حفر و کود هاي مورد نياز از جمله فسفر درون اين چاله ها ريخته مي شود و در روش نواري کود فسفر هنگام کاشت در عمق ۵ سانتي متري بذر  زير يا کنار ان  استفاده مي شود و در زراعت هاي وسيع توسط دستگاه بذر کار انجام مي شود به طوري که همزمان با کاشت بذر کود نيز در خاک جايگذاري نيز مي شود

۶- اگر پي اچ خاک بالاتر از ۸ باشد محلول پاشي نسبت به کود آبياري ارجحيت دارد

۷- براي اصلاح خاک هاي اسيدي از آهک استفاده مي شود در اقليم هاي اوروپا بابارندگي زياد مرسوم است

نکته : تغيير پي اچ خاک به سختي انجام مي شود چون خاک خاصيتي دارد که در برابر پي اچ مقاومت مي کند و موادي که پي اچ خاک را تغيير مي دهند در دراز مدت تاثير گذار خواهند بود