دانش کشاورز : سرمازدگی

تنش دمای پایین ممکن است به دو صورت تنش سرمازدگی ناشی ازکاهش دما تا صفر درجه سانتیگراد و تنش یخزدگی ناشی از دماهای پایین تر از صفر درجه سانتیگراد رخ دهد.

تاثیر هورمون ها بر سرما زدگی

هورمونهای رشد مثل اکسین ها و سایتوکین ها و جیبرلین ها، باعث افزایش رشد گیاه میشوند، گیاه با شروع فصل سرد شروع به تولید هورمونهای باز دارنده رشد مثل  ABA میکند. که در مرحله اول روزنه ها را میبندد و در مراحل بعدی رشد را کم می کند و قند گیاه را در شیره نگه میدارد تا شیره غلیظ شود و بر اثر سرمای زیاد دچار یخ زدگی نشود.

این موادهمگی، چون باعث کاهش رشد میشوند، بنابراین قند داخل گیاه صرف رشد نمیشود، بلکه صرف افزایش کیفیت میشود، و غلظت شیره گیاه زیاد میشود و مقاومت به سرما زیاد میشود.

تاثیرات شامل :

۱_ توقف جریان سیتوپلاسمی سلول

۲_ پلاسمولیز دروغی، بر اثر افزایش نفوذ پذیری غشاء و خروج یون پتاسیم

۳_ به علت کاهش فتوسنتز، گیاه علیرغم وجود مواد غذایی، دچار گرسنگی فیزیولوژیک میشوند و حالت آبگز شدن پیدا می کنند.

۴_ تولید سم در داخل اندامهای گیاه

۵_ عدم ساخت پروتئین و شکستن آنها

۶_ عدم جذب مواد غذایی توسط ریشه

۷_ چربی های غشاء از حالت مایع به حالت جامد در می آیند.

اما یخ زدگی که عموما در دمای زیر صفر اتفاق می افتد، هنگامی که دما خیلی کم میشود، ابتدا آب بین سلول‌ها که خالص تر هستند یخ میزنند، اگر در این مرحله بتوانیم دمای گیاه را اندکی بالا ببریم و یخزدگی ادامه پیدا نکنی، قابل برگشت هست،یعنی اگر باغدار بتواند با ایجاد دود، گرما، آبیاری بارانی، استفاده از مالچ ( پلاستیک، کاه و…)، عدم پاک کردن برف از روی گیاه و.. در هوای ساکن صبحگاهی مانع از ادامه روند یخ زدگی شود، مرحله دوم یخ زدگی اتفاق نمی افتد. گیاه در این مرحله برمیگردد.

اما اگر یخ زدگی ادامه پیدا کند، آب داخل سلول یخ میزند و به حالت بلور در می آید و باعث پارگی سلول و مرگ سلول، بافت و در نهایت خشک شدن گیاه می شود.

 جلوگیری خسارت

۱_ محافظت فیزیکی قرار دادن پوشش روی نهال های جدید و محافظت شیمیایی  محلول پاشی اسید های آمینه در پاییز

۲_ طراحی و کاشت صحیح اولیه، شامل کاشت در مناطق شیب دار و عدم کاشت گیاهان حساس.

۳_ کاشت گیاهان دیر گل برای جاهایی که سرمای دیر رس بهاره دارند.

۴_ انتخاب بذرها و درختانی که از مقاومت بالاتری در برابر سرما برخور دارند.

۵_ استفاده از عواملی که باعث افزایش مقاومت می شوند:

• کربوهیدرات، و قند داخل گیاه، هرچه بیشتر باشد یا به عبارتی دیگر هر چه فتوسنتز بیشتر باشد مقاومت به سرما در گیاه بیشتر است، پس نور کافی دریافتی گیاه در طی مراحل رشد باعث تقویت گیاه در برابر سرما خواهد شد.
•   تنش آبی، مواجه کردن گیاه با کم آبی در اوایل پاییز باعث افزایش مقاومت به سرما خواهد شد.
•  هرس و تنظیم بار گیاه، باعث افزایش کربوهیدرات یا قند داخل گیاه شده و مقاومت به سرما را افزایش می دهد.
•   تغذیه مناسب، قطع تغذیه ازت در اواخر فصل رشد و افزایش مصرف پتاسیم پیشنهاد می شود.
•   پایه های مناسب میتواند باعث افزایش مقاومت به سرما شود.
•   ترکیبات شیمیایی و تنظیم کننده های رشد مثل ABA, BA, CCC, MHمالیک هیدرازیدو…

ضمنا به علت اینکه در فصل زمستان درب گلخانه ها برای کاهش مصرف انرژی بسته است عموما گلخانه ها با عدم تهویه و کاهش CO2 مواجه هستند، بنابراین پیشنهاد می شود برای جلوگیری از کاهش فتوسنتز و در نهایت کاهش کربوهیدرات نسبت به باز کردن تهویه و یا تزریق CO2 اقدام گردد تا سرمازدگی کمتری داشته باشیم.