دانش کشاورز : سوسک کلرادو

سیب زمینی با اين که در سراسر جهان و کشور ما آفات و عوامل بيماري زاي متعددي بروي محصول سيب زميني فعاليت دارند ولي از بين حشرات آفت اين محصول تا سال ۱۳۶۳ خطر جدي اين محصول را در ايران تهديد نمي کرد در همين سال آفت بسيار خطرناکي به نام سوسک کلرادو به مناطق سيب زميني کاري اردبيل وارد شد .

گياهان ميزبان :

این آفت یکی از ۱۵ آفت مهم محصولات کشاورزی جهان است ، ميزبان بومي و اصلي آن سيب زميني وحشي است که به تيره بادمجانيان تعلق داشته و معمولا در مناطق کويري مي رويد .

 اين حشره بومي ايالت کلرادو بوده و در انجا از گياه سيب زميني وحشي تغذيه مي کرد با شروع کشت سيب زميني در اين ايالت از علف هاي هرز به روي اين گياه منتقل شد و سپس به صورت آفت سيب زميني در آمد .

در صورت نبود میزبان اصلی ، از گیاهان بادمجان ، گوجه فرنگی ، فلفل، توتون نیز تغذیه می کند.

گسترش :

در حال حاضر آفت مذکور در سرتاسر آمريکا و کانادا وجود دارد و سپس به اوروپا راه يافته و آفت خطرناک سيب زميني در آمد.

در ایران سوسک کلرادوی سیب زمینی در استان های اردبیل، آذربایجان شرقی ، آذربایجان غربی ، گیلان ، مازندران ، همدان و خراسان گزارش شده است.

شناسایی حشره :

طول بدن حشره ۹ تا ۱۱ میلی متر طول و حدود ۶ میلی متر عرض دارد.

بالپوش حشره زرد  مایل به حنایی است و روی هریک از آنها ۵ نوار تیره مشاهده می شود.

تخم ها بیضی و نارنجی رنگ است .

این تخم ها به صورت دسته های ۲۰ تا ۳۰ تایی در سطح زیرین برگ قرار دارد این حشره دارای ۴ سن لاروی است لارو ها سوسک کلرادو ۱۲ تا ۱۵ میلی متر به رنگ آجری تا زرد است.

لارو های سن یک به صورت دسته جمعی در کنار هم قرار دارند.

سپس در سن دوم شروع به حرکت کرده و در روی بوته پراکنده می شوند.

هریک ازین لاروها قادر است از یک چهارم برگ تغذیه کند

در سن ۳ و ۴ لارو ها قادر به پراکنش و جابجایی بیشتری دارند و تغذیه بیشتری انجام می دهند.لارو ها ممکن است با لارو کفشدوزک اشتباه گرفته شوند.

فصل خسارت :

اواخر اردیبهشت تا مرداد ، زمانی که درجه حرارت ۵ تا ۲۱ درجه سانتی گراد باشد، لارو ها از تخم خارج می شوند و در اواخر تیر تا اوایل مرداد سوسک ها ظاهر و بیشترین خسارت را در مرداد ماه وارد می سازند.

در اواخر تابستان سوسک ها به زیر خاک رفته و تا بهار سال بعد در عمق ۲۰ تا ۵۰ سانتی متری خاک زمستان گذرانی می کنند.

حشرات بالغ زمستان گذران از اوایل اردیبهشت ماه هنگامی که میانگین دمای محیط به ۵/۱۰ درجه سانتی گراد می رسد به تدریج از پناهگاه های زمستانی خود خارج شده و به سطح خاک تغییر محل می دهند.

حداقل دمای موثر محیط برای شروع فعالیت حشره ۵/۱۱ درجه سانتی گراد و مجموع دمای موثر در حدود ۳۳۰ روز درجه است.

حشرات بالغ نر و ماده هم زمان خاک خارج شده از و تقریبا هردو جنس در ۱۱ روزگی از نظر جنسی بالغ می شوند و پس از تغذیه کافی از جوانه ها و برگ های سیب زمینی در ساعات گرم روز جفت گیی می کنند.

نحوه خسارت :

حشرات کامل زمستان گذران و لارو های نسل اول این آفت بیشترین خسارت را به سیب زمینی وارد می سازند.

تغذیه سوسک کلرادو از برگ های بالایی بوته سیب زمینی حداکثر خسارت را به عملکرد وارد می کند تغذیه از برگ های پایینی کاهش کمی را در عملکرد سبب می شود و تغذیه از برگ های میانی فقط در اواسط فصل باعث  کاهش عملکرد می شود.

تغذیه از برگ های پایینی کاهش کمی را در عملکرد سبب می شود و تغذیه از برگ های میانی فقط در اواسط فصل باعث کاهش عملکرد می شود .

این حشره در هر سن لاروی بیشتر از سن قبلب  به عمل تغذیه ادامه می دهد، به طوری که تغذیه لارو سن چهارم ۸/۳ برابر مجموع همه سنین لاروی دیگر می باشد.

سوسک کلرادوی سیب زمینی قادر است جمعیت خود را در هر نسل ۴۰ برابر افزایش دهد با این رشد جمعیت انهدام محصول حتمی است .

البته عوامل زیر در خسارت زیاد تاثیر گذارند :

• تخم گذاری زیاد سوسک های ماده
• اشتهای بسیارزیاد سوسک کامل از تغذیه بوته سیب زمینی
• تحمل و مقاومت سوسک ها و لاروها به زندگی در شرایط جوی نامساعد خصوصا در برابر سموم حشره کش ها

اگر جمعیت سوسک ها و لارو زیاد شود ۵۰ درصد برگچه ها و جوانه ها خورده می شود .یک دوم محصول کاهش می یابد و چنانچه اندام هوایی بوته خورده شود عملکرد محصول بسیار کم شده و یا بوته غده نمی دهد.

تغذیه آفت همراه با دفع فضولات سیاه رنگی است که از علائم بارز این آفت است .

اگر میزبان بادمجان و گوجه فرنگی باشد ، میوه های نارس نیز مورد تغذیه قرار می گیرند .

یکی از ویژگی های سوسک کلرادو حرکت آن نیز داخل مزرعه سمت حاشیه مزارع و تجمع در گودی ها در پاییز نسل آخر و قبل از زمستان گذرانی است.

کنترل آفت :

کنترل مکانیکی

در بسیاری از کشور های پیشرفته دنیا جمع آوری و انهدام حشرات کامل و دسته جات تخم ها در آغاز فصل زراعی با ماشین جمع آوری سوسک به نام بیو کالکتو انجام می شود

روش زراعی

• کشت زود هنگام : تا زمانی که شرایط آب و هوایی اجازه دهد کشت زود هنگام صورت گیرد

بوته های بزرگ نسبت به بوته های کوچک در برابر این آفت مقاوم تر است .

• رعایت تناوب زراعی : تناوب زراعی تنها یک روش کنترل نیست بلکه دارای مزایای بسیاری می باشد از جمله افزایش محصول کاهش خسارت آفات بیماری ها
• اگر در منطقه و زمین مورد نیاز سوسک گسترش دارد می توان با قرار دادن گندم و چاودار در تناوب باسیب زمینی تا ۹۵درصد جمعیت این آفت را کاهش داد.
• استفاده از گیاهان تله کشت چند ردیف سیب زمینی قبل از موعد کشت اصلی در حاشیه مزارع باعث می شود حشره کامل ظاهر شود با توجه به اینکه هنوز مزرعه سبز نشده است، روی این بوته ها متمرکز می شود و میتوان با از بین بردن آنها جمعیت را کاهش داد.

نکته در برخی مناطق در سال هایی که قیمت سیب زمینی پایین است محصول برداشت نکرده و بقایای غده ها در سال آیندهه جوانه زده و عامل گسترش این آفت خواهد بود .

از طرفی در سال هایی که قیمت سیب زمینی بالا می رود کشاورزان هرساله در زمین خود گیاه را می کارند و برای سود بیشتر تناوب زراعی را رعایت نمی کنند.

کشت مداوم سیب زمینی در یک زمین باعث شیوع و گسترش این آفت خواهد شد.

روش شیمیایی

لارو های سنین ۱و ۲ اغلب به آسانی به وسیله حشره کش ها کشته می شوند. اما لارو های سنین بالاتر به سختی از بین می روند. بنابراین اگر حشره کش های در مراحل اولیه لاروی به کار رود موثر تر است .

کنفیدور : حشره کش ایمیداکلو پراید با نام تجاری کنفیدور که یک حشره کش سیستمیک با اثر تماسی گوارشی ماده موثره آن توسط بافت های برگ ساقه ریشه جذب و قرار گرفتن در جریان شیره نباتی به تمام قسمت های گیاه منتقل می شود و آفاتی را که در قسمت های مختلف وجود دارند نابود می سازد.

این حشره کش علیه سوسک کلرادو با نسبت ۳/۰ تا ۵/۰ لیتر در هکتار استفاده می شود ، فاصله آخرین سم پاشی تا برداشت محصول حداق ۱۵ تا ۲۱ روز است .

کلرپیریفوس با نام تجاری دورسبان حشره کش وکنه کش تماسی گوارشی با خاصیت تدخینی است که با دوز ۱ تا ۲ لیتر در هکتار علیه سوسک کلرادو مصرف می شود.