دانش کشاورز : هرس

هرس زمستانه

انجام هرس زمستانه که به هرس خشک نیز معروف است، از زمان ریزش برگ تا فعال شدن درخت امکان پذیر است. هرس فرم، هرس ریشه و حذف شاخه های خشک، بیمار و آفت زده در هرس زمستانه امکان پذیر است. از آنجایی که در این محدوده زمانی حرکت شیره پرورده بسیار کند بوده و مواد غذایی در تنه درخت ذخیره می شود لذا مشکل خاصی برای درخت به وجود نمی آید .

هرس زمستانه درختان میوه خزان پذیر، سلامت درخت و تولید محصول بهینه را تضمین می کند. مواد غذایی اضافی درختان خزان پذیر مثلا کربوهیدرات در ریشه ها ذخیره می شود .و اگر هرس انجام نشود مواد غذایی توسط شاخه های اضافی مصرف شده و به هدر می رود .

در حالی که با انجام هرس اندام های اضافی و مصرف کننده حذف شده و مواد غذایی در گیاه ذخیره می گردد که در فصل بهار برای تولید برگ و شکوفه مورد استفاده قرار خواهد گرفت .

زمان انجام :

بهترین زمان انجام هرس طی دوره خواب درخت در طول زمستان و یا زمانی که حرکت شیره سلولی پرورده آغاز می شود و قبل از شروع رشد فعال درخت است .به طور کلی بعد از ریزش برگ درختان و قبل از تورم جوانه ها قابل انجام است .

درباغات گسترده برای این که هرس به موقع در تمام سطح باغ انجام شود اوایل پاییز کار را شروع  می کنند. اما در مناطق معتدل و سرد سیر در این فصل ، هرس درختان خطر سرمازدگی شاخه ها را در بر دارد و نیاز است که تا رفع کامل خطر سرمازدگی، از انجام هرس خودداری  نمود.

بنابراین اواخر زمستان که شرایط آب و هوایی مناسب است ، بهترین زمان برای هرس درختان میوه می باشد.

البته باید در نظر داشت که بسته به نوع درخت و شرایط آب و هوایی منطقه زمان هرس زمستانه تفاوت هایی دارد.

مثلا به دلیل حساس بودن درخت هلو به سرما پیشنهاد می شود که هرس آن در اواخر زمستان انجام گیرد درحالی که درخت سیب را اوایل زمستان نیز هرس کرد.

باید به خاطر داشت که استثناهای مهمی در زمینه هرس زمستانه وجود دارد :

هرس درخت زرد آلو باید قبل از آغاز بارش های زمستانه و اواخر تابستان انجام شود تا از سرایتبیماری های قارچی جلوگیری شود .

اگر درختان همیشه سبز مثل آووکادو و مرکبات نیاز به هرس داشته باشند باید در اوایلبهار بعد از خطر یخزدگی و قبل از شروع چرخه ی رشد جدید هرس شوند .

اگر که احتمال بارندگی وجود داشته باشدبهتراست که هرس انجام نشود زیرا خراش های حاصل از هرس در اب و هوای خشک سریع تر التیام پیدا می کند و همچنینسرایت به بیماری های قارچی و باکتریایی در محل هرس کمتر است .

اهداف هرس:

• ایجاد تعادل و توزیع مواد غذایی در همه ی قسمت های درخت
• دریافت نور با خلوت کردن قسمت های داخلی درخت
• نگه داشتن اندازه درخت در حد مطلوب
• جلوگیری از رشد بیش از حد
• حذف شاخه های بیمار و آسیب دیده و خشکیده و ضعیف
• حذف شاخه های روی هم افتاده و خمیده
• تحریک درختان به میوه دهی

دلایل اصلی انجام هرس در طول دوره خواب

با انجام هرس در طول زمستان و در طی دوره خواب درخت زخم های ایجادشده در طی هرس در آغاز رشد سریع تر التیام پیدا می کند

از طرفی چون درخت فاقد برگ است شاخه های نامطلوب بهتر دیده می شود

احتمال پاره شدن پوست در اثر ایجاد ایجاد برش های هرس کمتر است

درختان هرس شده قبل از زمستان ممکن است در اثر کاهش دما دچار سرمازدگی شوند

نکته : به طور کلی انجام هرس در دوره خواب باعث تقویت رشد و در هنگام پیک رشد در بهار و تابستان باعث تضعیف رشد خواهد شد

مزایای هرس :

• حفظ سلامت درخت با حذف شاخه های بیمار و خشکیده
• جوان کردن درخت باحذف شاخه های قدیمی در خت ترغیب به تولیدشاخه های جدید می شود
• افزایش زیبایی درخت و در نتیجه افزایش ارزش درخت
• کاهش سرعت رشد درخت به وسیله حذف به موقع شاخ و برگ
• افزایش کمیت و کیفیت میوه ی تولیدی
• افزایش سایه اندازی درخت

اصطلاحات هرس:

نکته ی بسیار مهمی که وجود دارد باتوجه به تفاوت محل تشکیل میوه روی شاخه درختان مختلف هرس هریک از درختان میوه با یکدیگر متفاوت است

سرشاخه زنی :

شامل قطع نوک شاخهها بودهکه هدف اصلی آن متراکم ساختن تاج درخت و تحریک شاخه دهی فرعی است .این نوع برش شاخه ی اصلی را به تولید شاخه ی فرعی در سال آینده تحریک می کند و باهدف تغییر شکل و اندازه سایه اندازی درخت و متراکم شدن تاج درخت در طی چندسال انجام می شود.

حذف کامل شاخه :

این نوع برش برای حذف شاخه های درونی با زاویه ی نا مناسب انجام می شود حذف از قسمت انتها صورت می گیرد و برای تنک کردن شاخه ها و کاهش تراکم تاج درخت انجام می شود بهترین زاویه ی شاخه ها ۹۰ درجه است و هرچه این زاویه کمتر شود تحمل شاخه به سنگینی برف و طوفان نیز کمتر خواهد شد.

زاویه ی برش ها در هرس :

برش ها باید نزدیک به گره ها انجام شود چون شاخه های جدید از همین گره ها خارج می شود اگر برش ایجاد شده دور تر از گره باشد یک قطعه اضافی روی شاخه باقی می ماند که پوسیده خواهد شد .

محل قرار گیری جوانه روی ساقه مستقیما مسیر شاخه جدید را مشخص می کند یک جوانه خارجی با یک برش مورب بالای جوانه شاخه ی خارجی را ایجاد می کند.

یک برش مستقیم و مسطح بالای جوانه به جوانه ی پایین تر هم اجازه رشد و گسترش می دهد .

هرس روی قسمت های مختلف درخت از قبیل شاخه ریشه برگ پوست گل و میوه می تواند انجام بگیرد اما هرس شاخه آن هم ازنوع خشک ازسایر روش ها بیشتر مرسوم است .

شاخه هایی که از تنه منشعب می شوند خود انواع مختلفی دارند :

نرک : شاخه های طویلی هستند که اغلب روی شاخه های اصلی یا فرعی به صورت عمودی رشد می کنند .

نرک ها به طور کلی فاقد جوانه گل بوده و نابارور هستند.نرک شاخه ای بسیار قوی است که روی شاخه های اصلی تاج درخت رشد و باعث تضعیف قسمت های مجاور خود می شود.این نوع شاخه ها ممولا در واکنش به هرس سنگین ایجاد می شوند بنابراین لازم است که حذف شوند.

شاخه اصلی : شاخه  جانبی که مستقیما از تنه منشعب می شوند.

اسپور: شاخه کوچک و ترکه ای که جوانه های گل و میوه رانگه می دارد.

پاجوش : شاخه هایی که در اطراف طوقه درخت و معمولا در زیر محل پیوند ظاهر می شوند این شاخه ها آب و مواد غذایی را برای درخت محدود می کنند و باید حذف شوند.

جوانه نیز برگ یا گل توسعه نیافته است که به صورت متراکم روی شاخساره ها قرار دارد و برحسب اینکه بعد تبدیل به گل یا میوه شود متفاوت است

جوانه انتهایی: در انتهای شاخه قرار دارد و هدف آن گسترش شاخه ای بیرونی است .

جوانه جانبی : ایننوع جوانه تکمیل کننده جوانه انتهایی است .

در محور برگ و در زاویه بین برگ و ساقه روی شاخه های جانبی برای تشکیل انشعابات جانبی ایجاد می شوند.

جوانه برگی : به صورت مثلث مسطح روی شاخه قرار دارد.

جوانه گل : این نوع از جوانه در مقایسه باجوانه برگ گوشتی تر و ضخیم تر است و در بهار ظاهر می شود .

جوانه راکد : این جوانه در زاویه برگی قرار دارد اما معمولا تا زمانی که تحریک نشود فعال نیست.

بنابراین همانطور که اشاره شد  حذف برخی از شاخه در زمان هرس بدیهی است و جای تردید ندارد .اما حذف سایر شاخه ها و جوانه ها برای هرس در درختان مختلف متفاوت است .