دانش کشاورز: کالیبراسیون سمپاش

کالیبراسیون در واقع تعیین مقدار محلول سمی که توسط سمپاش در یک واحد سطح مشخص ( مثلاً هکتار) پخش می شود . با توجه به تنوع کارکرد سمپاش ها مسلماً کالیبره نمودن سمپاش ها با هم متفاوت می باشد.

تعریف

تنظیم سمپاش برای پاشش مقدار معینی سم خالص با محلول سمی در هکتار با قطر ذرات از پیش تعیین شده و تعداد معینی از ذرات در یک سانتیمتر مربع.

 هدف

• صرفه جویی در مصرف سموم
• پیش گیری از سوزش گیاه
• جلوگیری از آلودگی ناخواسته محیط زیست
•  جلوگیری از مسمومیت انسانی به وسیله آب خالص

روش

کلیه عملیات کالیبراسیون با آب انجام می گیرد. لذا در هنگام سمپاشی حتما ً باید موارد ایمنی را که شامل استفاده از ماسک، عینک، کلاه، دستکش، لباس و کفش مناسب می باشد مراعات و در شرایط جوی نامناسب مثل ساعات گرم روز و وجود باد از انجام سمپاشی خود داری نمود.

 کالیبره نمودن سمپاش ها نسبت به نوع سمپاش مقداری آب در مخزن سمپاش ریخته و مسافتی که طول آن مشخص باشد سمپاشی می شود. مسافت طی شده در عرض کار سمپاش ضرب شده و سطح سمپاشی به دست می آید. با استفاده ازتناسب ساده مقدار مصرف محلول سمی در هکتار بدست می آید.

مثال : اگر با یک سمپاش ۴۰۰ لیتری پشت تراکتوری که عرض کار آن ۶ متر است طول ۱۰۰ متر طی شود و مقدار مصرف محلول سمی ۲۳ لیتر باشد ازروش زیر محاسبه می شود.

کل مساحت سمپاشی شده در مترمربع   ۶۰۰  =  ۱۰۰× ۶

مقدار محلول سمی مورد نیاز برای یک هکتار  لیتر  ۳۸۳ = ۲۳× ۱۰۰۰۰

                                                                             ۶۰۰        

بایستی نازلها و سرعت حرکت در زمان کالیبره نمودن و در زمان سمپاشی عمومی پس از آن یکسان باشد در خصوص سمپاشهای لانس دار نیز می توان با اندازه گیری مساحتی از باغ یا زراعت که با ۱۰۰لیتر با ۵۰ لیتر محلول سمی قابل سمپاشی باشد مقدار پاشش محلول سمی در هکتار را محاسبه نمود. در سمپاشهای پشت تراکتوری بوم دار توجه به نوع نازل که دبی و زاویه آن را مشخص میکند برای تنظیم ارتفاع بوم سمپاش از گیاه هدف ضروری است. 

انجام کالیبراسیون در مزرعه

برای شروع کالیبراسیون مقدار معینی آب در مخزن بریزید. از آنجایی که مخزن توسط بازوهای تراکتور به طور دایره ای بالا و پایین می رود، باید خواندن عدد مقدار محلول در مخزن در ارتفاع خاصی صورت گیرد و بهتر است تا شاسی سمپاش روی زمین مسطح قرار گیرد. اگر این عمل به علت گیر کردن PTO به قسمت های دیگر ممکن نیست، باید ارتفاع وسط شاسی از زمین به وسیله متر یا یک تکه چوب اندازه گیری شود. برای دقت بیشتر در تعیین مقدار آب موجود، میزان آن را پس از رفع تلاطم از روی درجات دو طرف خوانده و معدل گیری می نماییم .

به طور مثال در این آزمایش، عدد سمت چپ برابر ۲۶۰ لیتر و در سمت راست ۲۴۰ لیتر می باشد که میانگین آن ۲۵۰ لیتر خواهد شد. پس از تعیین مقدار آب مخزن، شخص سم پاشی کننده به مزرعه رفته و محلول پاشی آزمایشی را انجام می دهد. برای این کار مسافتی به طول ۵۰ متر را در مزرعه علامت گذاری شده (در این آزمایش m ۵۰) و محلول پاشی با آب در این فاصله یک یا ۴بار انجام می شود. دور موتور، وضعیت دنده ها با کمک یا بدون کمک باید یادداشت شود. بهتر است زمان طی نمودن این فاصله نیز یادداشت و سرعت تراکتور محاسبه شود. برای بدست آوردن مسافت طی شده باید طول انتخاب شده (m ۵۰) را در دفعات تکرار (۴ بار) ضرب نمود که مسافت ۲۰۰ متر بدست می آید.

پس از پایان محلول پاشی در آزمایش، تراکتور به جای اولیه آمده و در وضعیت مشابه قرار می گیرد و شاسی سمپاش نیز تا ارتفاع قبلی پایین می آید. سپس، مقدار آب باقی مانده در مخزن را پس از رفع تلاطم از درجات دو طرف مخزن خوانده و میانگین آن را یادداشت می نماییم. در این آزمایش، عدد سمت راست مخزن برابر ۲۲۰ لیتر و سمت چپ برابر ۲۰۰ لیتر می باشد که میانگین آن ۲۱۰ لیتر خواهد بود. برای تعیین مقدار مصرفی کافی است تا مقدار آب باقیمانده (۲۱۰ لیتر) از مقدار اولیه (۲۵۰ لیتر) کم شود که حاصل ۴۰ لیتر خواهد شد (در این آزمایش از نازل آبی رنگ استفاده شده است).

حال اگر هدف ما مصرف ۲۵۰ لیتر آب در هکتار برای سمپاشی بوده باشد، کالیبراسیون خاتمه یافته است. اما اگر هدف ما مصرف مقدار کمتر یا بیشتر آب بوده باشد دو حالت پیش می آید.

۱-   اگر میزان محلول بدست آمده با مقدار مورد نظر بیش از ۱۰ درصد اختلاف داشته باشد باید شماره نازل را تغییر داد.

۲-   اما اگر این اختلاف جزئی و زیر ۱۰ درصد باشد می توان از طریق تغییر فشار یا سرعت ِ حرکت، به اندازه مورد نظر رسید.  

مثلا در این آزمایش اگر بخواهیم یک هکتار زمین را با ۲۰۰ لیتر آب سمپاشی کنیم (اختلاف با عدد ۲۵۰ بدست آمده بیش از ۱۰ درصد) باید نازل را برداشته و به جای آن از نازل که دبی کمتری دارد استفاده کنیم . ولی اگر رقم ۲۲۵ تا ۲۷۵ لیتر در هکتار مورد نظر باشد (اختلاف کمتر از ۱۰ درصد) می توان با تغییرات فشار با سرعت، به اندازه لازم رسید.

الف ) سوار (که ممکن است دارای لانس نیز باشند) نوع سوار شونده در ایران رایج بوده که توسط اتصال ۳ نقطه به تراکتور متصل می شود.

ب ) کششی ( عمدتاً دارای لانس برای سمپاشی مزارع صیفی و باغ)

میزان لهیدگی محصول در اثر عبور چرخ تراکتور نیز دارای اهمیت می باشد. مثلا در شرایطی که در مزرعه گندم، بوته ها کوتاه و امکان پنجه زنی و ترمیم دارند میزان این خسارت ناچیز می باشد اما در زمانی که بوته ها رشد کرده و دیگر امکان ترمیم ندارند اگر از تراکتورهای چرخ پهن (cm 30 تا ۴۰) استفاده شود، میزان خسارت حدود ۱۲-۸ % محصول می باشد. لذا برای کاهش این خسارت لازم است تا تسطیع مزارع صورت گرفته و از تکنولوژی های پیشرفته مانند سمپاش های با طول بوم زیاد استفاده گردد زیرا در زمان استفاده از بوم ۴۰ متری لهیدگی مزرعه و محصول به یک پنجم (۲ %) کاهش می یابد.

برای مشخص کردن درصد افزایش خروجی می توان بوسیله یک ظرف و در زمان یک دقیقه مقدار محلول خروجی را از نازل ها بدست آورد. سپس با اندازه گیری محلول بدست آمده (توسط استوانه مدرج) در این یک دقیقه از هر یک از نازل ها می توان مقدار خروجی هر نازل را مشخص نمود. سپس این مقدار در جدول مربوطه مقایسه می شود. در آزمایشی که در اینجا انجام گشته، مقدار محلول بدست آمده از یک نازل کارکرده ۸۰۰۲ برنجی ، cc۷۶۰ شده است. طبق اطلاعات جدول، نازل ۸۰۰۲ در فشار ۲ بار، باید cc ۶۵۰ خروجی داشته باشدکه عدد بدست آمده در آزمایش ما cc ۷۶۰ می باشد . بنابراین این نازل در یک دقیقه
cc ۱۱۰ محلول اضافه از حالت استاندارد خارج می کند ( cc ۱۱۰ = cc ۶۵۰ – cc ۷۶۰) . بنابراین لازم است تا فشار کم شود تا میزان خروجی به حد استاندارد برسد که این کار از طریق رگولاتور انجام شد و دوباره باید محلول خروجی اندازه گیری شود.

سرعت حرکت تراکتور

سرعت حرکت تراکتور در مزارع مکانیزه و کاملا تسطیح شده تا ۱۴ کیلومتر در ساعت می باشد که این مقدار در مزارع کشور ما به علت ناهموار بودن به ۴ تا ۶ کیلومتر کاهش می یابد (۶۶ تا ۱۰۰ متر در دقیقه). اگر کیلومتر شمار تراکتور خراب بوده یا اصلا ً وجود نداشته باشد، برای تعیین سرعت حرکت تراکتور باید از راننده خواست تا طبق تجربیات قبلی خود در مزرعه مورد آزمایش، میزان گاز دستی تراکتور و دنده را انتخاب و شروع به حرکت در شرایط مزرعه نماید. پس از یک دقیقه مسافت طی شده اندازه گیری می شود. برای افزایش دقت اندازه گیری می توان در مسیر حرکت تراکتور چند پرچم نصب نمود .پس از متراژ، می توان با استفاده از تناسب ریاضی ، سرعت حرکت تراکتور را به کیلومتر در ساعت محاسبه نمود. مثلا ً مسافت طی شده این آزمایش ما برابر ۸۳ متر در یک دقیقه بوده است. حال از طریق تناسب، سرعت حرکت برابر ۴۹۸۰ متر در ساعت (حدود ۵ کیلومتر در ساعت) بدست می آید.

آیا در یک فشار معین میزان خروجی محلول سمی با خروجی آب برابر است ؟

با حل نمودن سموم مختلف در آب ، غلظت و لزجت محلول نسبت به آب افزایش یافته و در نتیجه خروجی نازل ها مقداری کاهش می یابد. لذا بسته به مقدار و انواع سموم حل شده میزان خروجی محلول نسبت به آب خالص ۳ تا ۵ درصد کاهش می یابد که این مقدار باید در محاسبات کالیبراسیون منظور گردد.

برای مثال اگر در آزمایش کالیبراسیون، آب مصرفی در هکتار در فشار معین ۲۰۰ لیتر بدست آمده باشد میزان محلول سمی خروجی در همان فشار در یک هکتار ۱۹۰ تا ۱۹۴ لیتر خواهد بود. بنابراین جهت رسیدن به مصرف ۲۰۰ لیتر محلول سمی در هکتار باید با تغییر جزئی فشار (افزایش) آب مصرفی را ۳ تا ۵ درصد افزایش داده و برای اطمینان بیشتر ، عملیات کالیبراسیون را یک بار دیگر تکرار نمود.

انواع سم پاش

۱-سمپاش پشت تراکتوری بوم دار

بهترین سمپاش که بیشترین کارایی در مبارزه با علفهای هرز را دارد

معایب : تردد مکرر سمپاش در واحد سطح برای پوشش کامل

 با ارتفاع گرفتن بوته ها  امکان تردد سمپاشها در مزرعه کاهش می یابد

در کشور ما به دلیل عدم تسطیح مزارع عمدتا از بوم های ۸ متری استفاده می شود در حالیکه در کشورهای پیشرفته عرض بوم به ۴۰ متر هم می رسد .

کارایی سمپاش ۴۰۰ لیتری با بوم ۸ متری در شرایط کشور ما ۱۰ تا ۱۵ هکتار در روز است.

۲- سمپاش توربولاینر

بهترین سمپاش برای مبارزه با آفات بویژه سن غلات

مزایا : امکان تردد کمتر در مزرعه و لطمه کمتر به محصول و سرعت کار

الف ) کششی ( ۲۰۰۰ لیتری)

ب ) سوار ( ۸۰۰ و ۷۰۰ لیتری)

• در خصوص کالیبره کردن سمپاشهای توربولاینر لازم است در صورت وجود باد در جهت پاشش محلول سمی عرض کار ۳۵ متر و در هوای تقریباً آرام عرض کار بمنظور پوشش کامل ۲۵ متر محاسبه شود.

۳- سمپاش توربینی ( عمدتاً در باغات میوه برای سمپاشی بین درختان میوه کاربرد دارند)

۴- سمپاش پشتی موتوری

الف) برای محلولپاشی

ب ) برای گردپاشی ، سابقاً در باغات انگور برای پاشیدن گوگرد میکرونیزه استفاده می شد.

۵- سمپاش پشتی تلمبه ای ساده ( فشار سمپاش با تلمبه زدن تأمین می شود.)

• برای کالیبره نمودن سمپاشهای پشتی تلمبه ای بهتر است کل مخزن با آب پر شده و با زدن تلمبه و بالا بردن فشار سمپاش به حد مطلوب اقدام به سمپاشی نمود. مساحتی که با یک مخزن سمپاشی می گردد از طریق متراژ بدست آورده و آنگاه نسبت به یک هکتار محاسبه می شود.

۶- سمپاش پشتی تلمبه ای کتابی( فشار سمپاش با تلمبه زدن تأمین می شود و فشار آن یکنواخت تر است)

۷- سمپاش مه پاش ( فوگر)

از ســـمپاشهای مه پاش قبلاً عمدتاً در انبارهای غله برای ضدعفونی محصولات انبار شده استفاده می گردید ولی به تازگی بنا به راحتی کار ، حجم کار محلول سمی مصرفی در واحد سطح، نفوذ ذرات محلول سم به سطح زیرین شاخ و برگ گیاهان و همچنین توان پوشش یکنواخت و کامل سم در سطح قسمتهای کشت شده در گلخانه ها مورد استفاده قرار می گیرند. مقدار محلول سمی با توجه به نازلهای مورد استفاده در فوگر در واحد ساعت تعریف می شود و هر چه اندازه نازلها بالاتر رود مقدار حجم مصرفی درواحد زمان ( ساعت) بیشتر می شود حجم محلول سمی مورد نیاز برای هر ۱۰۰۰ متر مربع حدود ۵/۲ تا ۴ لیتر می باشد.

۸- سمپاش فرقونی یا زنبه ای یکصد لیتری

این سمپاشها بطور معمول دارای یک مخزن یکصد لیتری بوده که با استفاده از موتور بنزینی و یا الکترو پمپ عمل ایجاد فشار در محلول سمی ( در مسیر انتقال سم از مخزن به نازل و در محل پمپ) صورت می گیرد.

• برای کالیبره نمودن این سمپاشها نیز همانند سایر سمپاشها ، در سرعت حرکت مناسب کارگر مساحت سمپاشی شده با حجم معینی از محلول سمی اندازه گیری و نسبت به واحد سطح محاسبه می کنند.

۹- سمپاش میکرونری و سمپاش پشت موتوری

• در سمپاشهای پشتی موتوری نیز بایستی با پر نمودن مخزن سمپاش به اندازه مشخص و با تنظیم اهرم خروجی محلول سمی اقدام به سمپاشی یکنواخت و با سرعت حرکت مناسب کرد و در انتها نسبت به متراژ قسمت سمپاشی شده و تعمیم آن به یک هکتار اقدام نمود.
• کم و زیاد نمودن گاز تغییری در مقدار محلول خروجی ندارد و فقط در زمینه ریز نمودن قطرات محلول سم و کم و زیاد نمودن سطح گسترش محلول سمی مؤثر است که لازم است اهرم گاز را نیز در نقطه ای علامت گذاری نموده تا در سمپاشی های بعدی نیز روی همان میزان تنظیم گردد

سمپاشهای میکرونر نیز در شرایطی چون عدم وزش باد استفاده در مواقع خنک روز در کنترل آفت سن کارآیی خوبی دارد.