فروت ست (تغذیه پس از برداشت)

فروت ست یک عبارت لاتین به معنی تنظیم باردهی (میوه دهی) است. باردهی  یعنی تغییراتی که در نهنج گل اتفاق می افتد تا میوه اولیه تشکیل شود. وجود عناصر ازت، روی و بور در ترکیبات فروت ست به بهبود و افزایش گلدهی و تبدیل بیشتر گل ها به میوه کمک نموده و افزایش کیفیت محصول را در پی خواهد داشت. . در این زمان تقسیم سلولی (ظرفیت سازی برای رشد) بیشتر از بزرگ شدن سلولی اتفاق می‌افتد. این همان زمانی است که میوه کوچک است و سرعت رشد بسیار پایینی دارد. اصطلاحا در ایران به مرحله ای که باید جوانه ها برای یک فروت ست ایده آل آماده شوند، “فروت ست” میگویند

مزایای فروت ست

• بهبود کیفیت شکوفه دهی و تولید میوه
• افزایش درصد جوانه‌های زمستان گذر
• افزایش مقاومت به سرمای زمستانه و اوایل بهار

• سرعت جذب بالا از طریق برگ
• افزایش رشد سرشاخه‌ها در بهار
• افزایش شاخه‌هــای میــوه دهنـده‌ درسـال‌های آینده
•  تولید میوه با کیفیت برای سال بعد
• کاهش ریزش گل و میوه در سال بعد
• تضمین تولید گل و تشکیل میوه   

 تحقیقات علمی در تشخیص زمان اجرای فروست

بر اساس مستندات محققین، به علت کمبود فعالیت ریشه ها و کاهش جذب عناصر غذایی در اوایل بهار، محلول پاشی در این زمان تاثیر زیادی بر گلدهی و میوه دهی درختان میوه ندارد (Castro, 1995). حدود ۸۰ درصد عناصری که برای مرحله شروع تشکیل میوه (فروت ست) مصرف میشود از طریق ذخایر سال قبل تامین میشود  و اعمال کود در همان سال تاثیر زیادی در فروت ست سال جاری ندارد (Dasberg, 1987). همچنین در گزارش دیگری بیان شد که بهترین زمان تغذیه درختان میوه برای افزایش ذخایر عناصر، پس از برداشت میوه و قبل از برگریزان است. این عمل تاثیر بسیار زیادی در فروت ست و تشکیل میوه و کاهش ریزش میوه های سال بعد خواهد داشت (Ashouri, 2018).

به عنوان مثال نتایج برخی از تحقیقات درمورد کاربرد بور و نیتروژن بعد از برداشت میوه  به صورت زیر گزارش شده است :

محققان زیادی اثر مثبت محلول پاشی اوره بعد از برداشت بر عملکرد و کیفیت میوه را گزارش کرده‌اند. کاربرد نیتروژن در انتهای فصل و پس از برداشت میوه باعث انتقال نیتروژن به اندام‌های ذخیره‌ای می‌شود که این امر رشد، گل دهی و عملکرد را در فصل بعدی تحث تاثیر قرار می‌دهد (Titus and Kang., 1982). محققان گزارش کرده‌اند تاثیر محلول‌پاشی بور پس از برداشت میوه بیشتر از کاربرد آن در بهار است (Nyomora and Brown, 1999). پاول ووجیک در سال (۲۰۰۶) گزارش کرد محلول‌پاشی بور و اوره باعث افزایش عملکرد و درصد تشکیل میوه و محتوای نیتروژن و بور جوانه گل در سیب می‌شود.

در انتهای فصل و پس از برداشت میوه عملیات تولید و ذخیره سازی همچنان ادامه داشته اما مخازن ذخیره عناصر از میوه به جوانه ها تغییر می­یابد و درخت تمام توان خود را صرف تقویت جوانه ها میکند تا در سال آینده گلدهی و میوه دهی مناسبی داشته و ریزش میوه ها کاهش یابد. تغذیه پس از برداشت یک عملیات کلیدی است که باید در برنامه غذایی هر باغبان ثبت شود. در این زمان است که درخت مواد غذایی را از برگ ها به سمت جوانه ها انتقال می دهد. واقعیت این است که توانایی رشد اولیه جوانه ها و تشکیل میوه در بهار وابسته به ذخیره سازی عناصر در سال قبل است.

فروت ست در دو مرحله استفاده میشود:

مرحله اول، بعد از برداشت محصول تا  توان و انرژی از دست رفته درخت را بازگرداند و درخت برای باردهی فصل آینده آماده شود.

یکی از اقدامات مهم در مدیریت باغ ها که کمتر مورد توجه قرار می گیرد، محلول پاشی درختان میوه بلافاصله پس از برداشت و قبل از ریزش برگ ها در پاییز می باشد. این مرحله از تغذیه درختان، به فروت ست اولیه معروف است و نقش بسیار مهمی در افزایش عملکرد سال آینده خواهد داشت. دقت شود که محلول پاشی عناصر غذایی در این مرحله، باید قبل از ریزش برگ ها انجام گیرد تا این عناصر به راحتی توسط گیاه جذب شوند.

مرحله دوم، هنگام متورم شدن جوانه ها اواخر زمستان و اوایل بهار

کود فروت‌ست، ترکیب متناسبی از عناصر ازت، روی، بر و پتاسیم است و این امکان را برای گیاه بوجود می‌آورد که عناصر غذایی مورد نیاز برای سال آینده را ذخیره و خود را برای ورود به فصل زیستی جدید آماده کند. وجود این عناصر در کنار یکدیگر به بهبود و افزایش گل‌دهی و تبدیل بیشتر گل به میوه کمک نموده و کیفیت بهتر محصول را به دنبال دارد. استفاده از این ترکیب در شروع فصل و هنگام تورم جوانه‌ها موجب افزایش انرژی گیاه، جلوگیری از ریزش گل و تشکیل میوه‌های سالم می‌گردد. ترکیباتی مثل عصاره جلبک دریایی به‌ عنوان بهبود دهنده جذب و انتقال مواد در گیاه و همچنین وجود پتاسیم در این زمان، میزان تحمل به سرمای زمستانه در گیاهان افزایش می‌یابد.

چه عناصری برای تغذیه پس از برداشت (فروت ست) باید استفاده شود؟

طبق مطالعات انجام شده توسط محققین علم تغذیه گیاهی، درختان میوه برای تقویت جوانه های بارده به تمامی عناصر ماکرو و میکرو نیاز دارند و تغذیه گیاه با چند عنصر خاص کاملا غیر منطقی و غیر علمی می‌باشد. البته بعضی از عناصر از اهمیت بیشتری برخوردار هستند این بدان معنی نیست که سایر عناصر نیاز نباشد. درختان زمانی رشد اولیه و فروت ست مطلوبی خواهند داشت که جوانه ها هیچگونه کمبودی از هیچکدام از عناصر نداشته باشند.

نیتروژن مهمترین عنصری است که جوانه ها باید قبل از ریزش برگ دریافت کنند. چون مسلما درخت به دلیل فعالیت اندک ریشه در اوایل بهار نخواهد توانست این نیاز بالا را تامین کند، در نتیجه اندازه میوه ها و عملکرد نهایی به شدت افت خواهد کرد.
کلسیم عنصری است که در ساختار دیواره سلولی نقش کلیدی دارد و در کمبود این عنصر رشد سلولی به شدت افت خواهد کرد و موجب ریز بودن میوه ها خواهد شد. همچنین این عنصر به واسطه اینکه عنصر اصلی در پیغام رسانی و سیگنالینگ است، در ذخیره سازی عناصر در جوانه ها نقش مهمی دارد.
فسفر از جمله عناصری است که در زمان ذخیره سازی عناصر درون جوانه ها غلظت آن از غلظت فسفر در برگ بیشتر میشود و این نشان دهنده نیاز شدید به فسفر در رشد اولیه گل و میوه است. فسفر اصلی ترین عنصر برای تامین نیاز انرژی گیاه برای انواع فعالیت های درون سلولی است.
پتاسیم یک عنصر سیگنالینگ برای انتقال قند درون گیاه است. پس از برداشت میوه انتقال قند از برگ ها به جوانه ها بسیار اهمیت پیدا میکند و به دلیل اینکه برگ رو به پیری میرود باید این انتقال سریعتر انجام بگیرد. اینجاست که محلول پاشی پتاسیم اهمیت بالایی پیدا میکند.
آهن از جمله عناصری است که به دلایل مختلف جذب آن توسط ریشه با مشکل مواجه میشود و برگ ها دچار کمبود میشوند. از طرفی فعالیت ریشه در اوایل بهار پایین است و این کمبود آهن را دو چندان میکند. این کمبود آهن و نیتروژن است که در زمان شروع تشکیل میوه (فروت  ست) باعث رنگ پریدگی و زردی برگ ها می شود. پس قطعا باید در سال قبل این عنصر در جوانه ها ذخیره شود تا از بروز این مشکلات جلوگیری شود.
بور یک عنصر کم مصرف در گیاه است. این عنصر در زمان تشکیل لوله گرده اهمیت بیشتری نسبت به سایر مراحل پیدا میکند. این به این معنی نیست که باید مقدار بسیار بالایی مصرف شود چرا که در هر صورت این یک عنصر ریزمغذی است و باید حد پایین آن رعایت شود و مقادیر بالای آن مشکلات بزرگتری را به همراه دارد. همانطور که گفته شد این عنصر نیز باید پس از برداشت میوه در داخل جوانه ها ذخیره شود.
روی نیز همانند بور از عناصر ریزمغذی محسوب می‌شود که اهمیت آن در زمان فروت ست بیشتر میشود. این عنصر در تولید کلروفیل و فعالیت برخی آنزیم ها و عملکرد هورمون اکسین نقش دارد. در صورتی که روی در جوانه ها ذخیره سازی نشود در اوایل بهار کمبود این عنصر اتفاق خواهد افتاد. کمبود روی به علت کاهش تولید کلروفیل و کاهش فعالیت هورمون اکسین باعث کوچک ماندن برگ‌ها میشود. که قطعا برگ‌های کوچک نخواهند توانست فتوسنتز مطلوبی برای تولید میوه ایده آل داشته باشند.
منیزیم مولکول مرکزی کلروفیل (عامل رنگ سبز برگ) است. بدون آن، فتوسنتز نمی تواند رخ دهد. دیگر نقش‌های مهم و مؤثر منیزیم عبارت‌اند از: انتقال انرژی، شکل گیری دیواره سلولی، سنتز پروتئین، نشاسته و روغن. این ها دلایل محکمی برای مصرف این عنصر در زمان پس از برداشت است.

سایر عناصر ریزمغذی هر کدام نقش های متعددی در بخش های مختلف گیاه دارند. این عناصر هر چند که کم مصرف هستند ولی بسیار برای گیاه ضروری‌اند و حتما باید قبل از ریزش برگ‌ها در جوانه‌ها ذخیره شوند.

به تمامی مولد‌ها (انسان، گیاه، حیوانات) در طبیعت فکر کنید. برای تولید نیاز به ذخیر سازی دارند بنابراین هیچکدام قبل از ذخیره سازی مواد غذایی مورد نیاز، اقدام به تولید نمی‌کنند. بنابراین جداً ضروری است که در تکنیک تغذیه صنعتی پس از برداشت تا ده روز قبل از خزان، عملیاتی مرسوم به فروت‌ست یا به عبارت ساده تر تشکیل اولیه میوه، با در اختیار قرار دادن تمام عناصر برای گیاه انجام شود.

تجربه بهترین راهنماست:

 در باغداری صنعتی به دلیل نوع تربیت درخت، اجرای برنامه های غذایی و اصول مدیریتی متفاوت از کشاورزی سنتی، راندمان تولید میوه به طور چشم گیری افزایش پیدا میکند و درخت بارده بیشترین پتانسیل خود را به کار میگیرد تا بتواند تمامی میوه های خود را به حد کمال رسانده و تحویل باغدار دهد. یکی از مهمترین مراحل تغذیه ای که باید در برنامه غذایی هر باغدار ثبت شود، برنامه فروت ست است.

اگر شما برنامه ای داشته اید که موفق بوده است ان را ادامه دهید. همین شیوه می تواند بهترین راهنمای شما باشد.
اگر فکر میکنید که روش‌های بهتری نیز وجود دارد نخست آن را در سطحی محدود آزمایش کنید. بخش عمده ای از باغ تان را طبق برنامه ای که به آن اطمینان دارید محلول پاشی کنید و سپس برای مقایسه چند ردیف را برنامه جدید محلول پاشی نمایید. اگر تصور می‌کنید که این برنامه جدید خوب و موثر است هرگز آن را پس از یکسال متوقف نکنید و پس از آن که آن را قبول و یا رد کنید چند سال آن را به کار ببرید بهترین راهنمای شما و تجربه شماست.