معرفی انواع ادجوانت و مکانسیم عمل آن ها

امروزه استفاده از سموم و کود ها در کشاورزی افزایش چشمگیری داشته است. استفاده از این مواد می تواند موجب کاهش تلفات و آفت زدگی محصولات کشاورزی و افزایش رشد آن ها شود. برای تاثیرگذاری بیشتر سموم و کود ها باید از مواد افزودنی دیگری در کنار آن ها استفاده کرد. این مواد افزودنی در اصطلاح ادجوانت ها هستند که می توانند فوایدی مانند افزایش میزان رطوبت و خیس کنندگی، افزایش میزان چسبندگی و غیره را به همراه داشته باشند. با توجه به اهمیت بالای ادجوانت ها در کشاورزی، قصد داریم در این مطلب به معرفی انواع این مواد و توضیح نحوه عملکرد آن ها پرداخته و نکات مهمی را در این خصوص بیان کنیم، پس تا پایان ما را همراهی کنید.

تعریف ادجوانت و اهمیت آن در کشاورزی

کامل ترین و بهترین تعریفی که از ادجوانت ها می توان ارائه داد این است که ادجوانت ها مواد افزودنی هستند که در آفت کش ها و یا کودهای کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند. این مواد افزودنی زمانی که با محلول پاشش مخلوط شوند، موجب بهبود خواص فیزیکی و یا اصلاح فعالیت بیولوژیکی آفت کش ها خواهند شد. در واقع می توان گفت، ادجوانت ها نقش زیادی در کنترل و از بین بردن آفت ها ندارند، بلکه می توانند قابلیت نفوذ آفت کش ها را ارتقا داده و توانایی آن ها را در از بین بردن آفات افزایش دهند. همچنین آن ها می توانند موجب کاهش هدر رفت سموم کشاورزی شوند. بنابراین استفاده از این مواد در کنار سموم کشاورزی و حتی کود ها بسیار کاربردی است. در نتیجه می توان گفت ادجوانت ها از مهمترین مواد مصرفی در کنار سموم و کودهای کشاورزی هستند که  از اهمیت و فواید زیادی برخوردارند.

نقش ادجوانت ها در بهبود عملکرد سموم و کودها

همانطور که گفتیم، استفاده از ادجوانت ها در سموم و کود ها می تواند موجب بهبود عملکرد سموم و کودهای کشاورزی شود. اما جالب است بدانید که نحوه عملکرد ادجوانت ها با یکدیگر متفاوت است. برخی از آن ها می توانند به صورت چند منظوره عمل کرده و برخی از آن ها می توانند تنها یک نتیجه و عملکرد داشته باشند. برخی از این مواد افزودنی خود شامل مخلوطی از ترکیبات مختلف هستند. هر کدام از این ترکیبات عملکرد و نقش های مختلفی خواهند داشت. بنابراین ادجوانت حاصل نیز می تواند عملکرد های مختلف و متعددی داشته باشد. به عنوان مثال، محلول سورفکتانت پلی اتیلن آمین عملکرد های مختلفی مانند خیس شدن سطح گیاه و جذب محلول دارد.

انواع ادجوانت ها

در این مطلب، با توجه به اهمیت و فواید استفاده از ادجوانت ها در کشاورزی، قصد داریم به معرفی انواع مختلف ادجوانت ها بپردازیم. به طور کلی، ادجوانت ها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند. نوع اول شامل ادجوانت هایی است که در فرمولاسیون آفت کش ها و سموم کشاورزی به کار می روند. گروه دوم، ادجوانت هایی هستند که به صورت جداگانه و در زمان سمپاشی به محلول درون تانکر ها اضافه می شوند. همانطور که گفتیم، ادجوانت ها می توانند موجب افزایش کارایی و بهبود عملکرد سموم و کود های کشاورزی شوند. اما به دلیل کمبود فضا و یا محدودیت در سازگاری با فرمولاسیون مواد اولیه نمی توان همه انواع ادجوانت ها را با سموم و کود ها مخلوط کرد؛ به همین دلیل برخی از آن ها را در هنگام سمپاشی با سموم و کود ها ترکیب می کنند. اما بهتر است بدانید ادجوانت ها انواع مختلفی دارند که در ادامه به معرفی و بیان ویژگی های برخی از مواد افزودنی خواهیم پرداخت.

۱- خیس کننده ها و پخش کننده ها

خیس کننده ها باعث افزایش خاصیت خیس کنندگی سموم و کودها می شود. همچنین می توانند میزان پخش شوندگی سموم را بر روی سطح مورد نظر افزایش دهند. این نوع از مواد افزودنی خود به دو نوع یونی و غیر یونی تقسیم می شوند. نوع یونی این ادجوانت ها، اغلب در حشره کش ها مورد استفاده قرار گرفته و سبب بهبود کارایی حشره کش های تماسی در دفع آفات بی حرکت مانند شته ها و کنه ها خواهد شد. اما نوع یونی آن ها اکثرا در سموم دفع آفات و بیو آفت کش ها استفاده می شود و با اغلب سموم کشاورزی سازگاری دارد.

۲- چسباننده ها

 همانطور که از نامشان مشخص است، سبب افزایش میزان چسبندگی آفت کش ها به سطوح مختلف مانند سطح خاک یا سطح برگ ها می شوند. با افزایش چسبندگی سطوح، میزان انحراف سم از مسیر اصلی به مقدار زیادی کاهش پیدا خواهد کرد.

۳- نفوذ دهنده ها

استفاده از نفوذ دهنده ها سبب بهبود انتقال و نفوذ ماده موثر از سطح به داخل بافت گیاه خواهد شد. به طور کلی، نفوذ دهنده ها برای جذب بهتر و بیشتر سموم روی علف های هرز پهن برگ استفاده می شوند. جالب است بدانید گیاهانی که در شرایط گرم و خشک هستند، برای مقابله با خشکی، بافت کوتیکولی قوی تری پیدا می کنند. بنابراین برای نفوذ در این گیاهان باید از نفوذدهنده ها برای جذب بیشتر سموم دفع آفات استفاده کرد.

۴- تدوام بخش ها

 مواد افزودنی هستند که موجب افزایش مدت زمان دوام سموم و کود ها بر روی سطوح مختلف مانند خاک یا برگ گیاه می شوند. این مواد، مقاومت سموم و کودها را در برابر شرایط محیطی افزایش می دهند.

۵-مرطوب کننده ها

مرطوب کننده ها شامل مواد افزودنی یا ادجوانت هایی می شوند که مدت زمان خشک شدن محلول را بر روی سطوح مورد نظر افزایش می دهند. مرطوب کننده ها خود دارای دو نوع اصلی هستند. دسته اول شامل ادجوانت هایی است که بعد از مخلوط شدن با سموم و کودها مشخصات فیزیکی آن ها را تغییر می دهند. تغییر مشخصات فیزیکی محلول، موجب تسهیل در محلول پاشی و بالا رفتن ایمنی کاربرد آن ها خواهند شد. نمونه این نوع از ادجوانت ها، چسبنده ها و غلیظ کننده ها هستند. دسته دوم از مرطوب کننده ها، شامل موادی می شوند که موجب افزایش سهولت و بهبود کاربرد سموم و کود ها می شوند. از جمله این مواد افزودنی می توان به اسیدی کننده ها و بافری کننده ها، اصلاح کننده های آب و غیره اشاره کرد.

مکانیزم عمل ادجوانت ها

نحوه و مکانیزم عمل ادجوانت ها بسیار جالب است. همانطور که خواندید، ادجوانت ها مواد افزودنی هستند که می توانند به بهبود جذب سموم و کود های کشاورزی کمک کنند. به طور کلی، این مواد افزودنی به دو صورت عمل می کنند. ادجوانت ها می توانند هم بر روی سطح برگ و خاک تاثیرگذار باشند و هم می توانند موجب بهبود جذب و توزیع مواد مغذی و سموم شوند. در ادامه به توضیح این دو مورد خواهیم پرداخت.

نحوه تاثیرگذاری بر روی سطح برگ و خاک

همانطور که می دانید، مولکول های آب دارای دو قطب منفی و مثبت هستند. زمانی که مولکول های آب در یک سطح مانند سطح برگ و یا سطح بدن یک حشره جمع شوند، خاصیت آهنربایی پیدا کرده و قطب های مثبت و منفی یکدیگر را جذب می کنند. جذب قطب مثبت و منفی مولکول های آب را کشش سطحی می نامند. هر چه کشش سطحی آب بیشتر باشد، نفوذ مواد به بافت های برگ و گیاه یا بدن حشره کمتر خواهد بود. با افزودن ادجوانت ها می توان میزان کشش سطحی آب را کاهش داد و موجب نفوذ بیشتر سموم و کود ها به سطح برگ یا خاک و یا بدن حشرات شد.

بهبود جذب و توزیع مواد مغذی و سموم

ادجوانت ها موجب جذب بهتر و بیشتر مواد مغذی و سموم نیز خواهند شد. طبق توضیحاتی که در بالا ارائه دادیم، ادجوانت ها سبب کاهش کشش سطحی آب می شوند. زمانی که محلول سم یا مواد مغذی بر روی سطح مورد نظر مدت زمان بیشتری باقی بماند، جذب مواد نیز بیشتر خواهد شد خصوصا در مقایسه با زمانی که محلول بر روی سطوحی مانند خاک یا برگ باقی نمی ماند. با استفاده از ادجوانت های مختلف قدرت چسبندگی و ماندگاری سموم بالاتر رفته و در نتیجه میزان بیشتری از مواد مغذی یا سموم جذب گیاه می شوند.

مزایای استفاده از ادجوانت ها

همانطور که تاکنون متوجه شدید، استفاده از ادجوانت ها به عنوان مواد افزودنی و مکمل ها در سموم کشاورزی یا کود ها مغذی می تواند تاثیرات مثبت زیادی در روند کار و بهبود فعالیت های کشاورزی داشته باشد. اما به عنوان مهمترین مزیت استفاده از ادجوانت ها در کشاورزی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- افزایش کارایی و اثربخشی سموم و کود ها

مواد افزودنی مختلف از قبیل چسباننده ها، مرطوب کننده ها، تداوم بخش ها و غیره سبب افزایش ماندگاری سموم کشاورزی و کود ها بر روی سطح گیاه خواهند شد. این مواد از طریق کاهش کشش سطحی آب می توانند قطرات محلول های مختلف را به مدت زمان بیشتری بر روی برگ و یا سطوح مختلف نگه دارند. در نتیجه میزان اثربخشی سموم و مواد مغذی بیشتر خواهد شد.

۲- کاهش هزینه های کشاورزی و افزایش بهره وری

با افزایش ماندگاری سموم و مواد مغذی بر روی سطوح مختلف میزان استفاده از این مواد کمتر خواهد شد. همچنین مدت زمان سمپاشی یا کوددهی به محصولات نیز افزایش پیدا خواهد کرد. به همین دلیل است که استفاده از ادجوانت ها می تواند سبب کاهش میزان استفاده از سموم و کود ها و در نتیجه کاهش هزینه های کشاورزی شود.

نکات مهم در انتخاب ادجوانت مناسب

همانطور که گفتیم، ادجوانت ها انواع مختلفی داشته و هر کدام ویژگی ها و موارد مصرف متفاوتی دارند. کشاورزی که قصد خرید ادجوانت مناسب برای محصولات کشاورزی خود دارد، باید به نکات مهمی در زمینه انتخاب این محصولات دقت داشته باشد. از جمله مهمترین نکات برای انتخاب ادجوانت مناسب می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- بررسی نوع محصول و آفت

اولین و مهمترین نکته برای انتخاب ادجوانت مناسب، نوع محصول و یا نوع آفت است. هر کدام از گیاهان در معرض نوع خاصی از آفات قرار دارند. بنابراین کشاورزی که قصد پرورش نوع خاصی از گیاهان را دارد، باید آفت مخصوص به گیاه خود را نیز بشناسد. با انتخاب نوع محصول و شناسایی آفت مخصوص به آن می توان ادجوانت و مواد افزودنی مناسب برای گیاه مورد نظر را انتخاب و خریداری کرد.

۲- شرایط محیطی و نیازهای خاص

در انتخاب ادجوانت مناسب باید به شرایط محیطی و نیازهای خاص گیاه هم توجه کرد. شرایط محیطی می تواند شامل آب و هوا، میزان آبدهی و غیره را شامل شود. به طور مثال، اگر در محیط گرم و خشک قصد پرورش گیاه خاصی را دارید، باید از ادجوانت هایی استفاده کنید که میزان ماندگاری محلول سمی یا مواد مغذی را بر روی سطوح مختلف افزایش دهند و یا خاصیت مرطوب کنندگی بیشتری داشته باشند. بنابراین با توجه به شرایط محیطی باید نوع خاص و مناسب تری از انواع مختلف مواد افزودنی را انتخاب و تهیه کرد.

چالش ها و محدودیت های استفاده از ادجوانت ها

درست است که ادجوانت ها فواید و مزایای زیادی به همراه دارند اما این طور نیست که به هر مقدار و در هر شرایطی بتوان از آن ها استفاده کرد. کاربرد ادجوانت ها نیز مانند سموم و کود های کشاورزی محدودیت های خاص خود را دارد. در ادامه به توضیح مهمترین محدودیت ادجوانت ها خواهیم پرداخت.

تاثیرات منفی بر روی محیط زیست

مهمترین محدودیت در استفاده از ادجوانت ها، تاثیرات منفی است که بر روی محیط زیست دارند. ادجوانت ها می توانند میزان تاثیرگذاری سموم کشاورزی را بیشتر کرده و سبب افزایش تاثیرات منفی این مواد بر روی گونه های غیر هدف مانند سایر گیاهان و یا حتی جانوران شوند.

نکات ایمنی و احتیاط های لازم

استفاده از ادجوانت ها در سموم و کود های کشاورزی نیاز به احتیاط و مراقبت هایی دارد. مهمترین نکته پوشش مناسب در هنگام استفاده از این مواد در کنار سموم کشاورزی است. استفاده از ماسک، کلاه، دستکش و لباس های مخصوص به کار برای افرادی که با این محصولات سروکار دارند، ضروری است. همچنین در زمان استفاده از ادجوانت ها باید از آلوده کردن مواد غذایی دام ها و طیور دیگر خودداری کرد. نکته مهم دیگر، حمل و نقل این مواد است. حمل و نقل ادجوانت ها و سموم کشاورزی و کود ها باید بر اساس ضوابط بین المللی مواد خطرناک صورت بگیرد.

نتیجه گیری

با توجه به آنچه گفته شد، ادجوانت ها از مهمترین مواد مورد استفاده در صنعت کشاورزی هستند. برای تاثیرگذاری هر چه بیشتر سموم و مواد مغذی در کشاورزی باید از میزان مشخصی از ادجوانت ها به عنوان مکمل استفاده کرد. ادجوانت ها می توانند مزیت ها و فواید بسیار مهم و تاثیرگذاری داشته باشند.

مهمترین مزیت استفاده از ادجوانت ها در کشاورزی، افزایش میزان اثربخشی کودها و سموم کشاورزی است. همچنین کاهش هزینه های کشاورزی و کاهش میزان خرید کود و سموم کشاورزی و کاهش استفاده از آن ها نیز یکی دیگر از مزیت های استفاده از ادجوانت ها و مواد افزودنی است. بنابراین استفاده از این مواد می تواند برای کشاورزان اهمیت بسیار زیادی داشته باشد.