بیماری باکتریایی بورخولدریا زعفران چیست؟ علائم و پیشگیری

از آنجایی که زعفران در کشور ایران از قدمت بسیار بالایی برخوردار است و از نظر اقتصادی محصولی ارزشمند است، در ایران به طلای سرخ مشهور است. این گیاه در خاک و اقلیم ایران به خوبی پرورش می یابد و از محصول آن که بسیار گران قیمت نیز هست، استفاده های متعددی می شود. کشت زعفران با چالش های زیادی رو به رو است که بخشی از این چالش ها در مرحله داشت زعفران در مزرعه، مربوط به بیماری هایی است که گیاه دچار آن ها می شود. بیماری پوسیدگی باکتریایی بورخولدریا یا پوسیدگی خشک بنه زعفران یکی از مهم ترین بیماری های این گیاه به شمار می رود. عامل این بیماری باکتری Burkholderia gladioli می باشد.

بیماری بورخولدریا زعفران

باکتری های جنس بورخولدریا جزء فراوان ترین جمعیت های میکروبی خاک محسوب می شوند. عده ای از سویه های این جنس، همزیست گیاهان هستند که برخی در ناحیه ریزوسفر آزادانه حضور دارند، عده ای به صورت اپی فیت یا اندوفیت با گیاهان همزیستی اجباری دارند و گروهی عوامل بیماری زا هستند. علاوه بر این، برخی از سویه های باکتری بورخولدریا در کشاورزی حائز اهمیت بوده و به عنوان عامل بیوکنترل قارچ های بیمارگر خاکزی، تجزیه کننده آلاینده های آب و خاک، تثبیت کننده نیتروژن در خاک و همچنین محرک تولید هورمون های رشد در گیاه به شمار می آیند.

باکتری بورخولدریا گلادیولی Burkholderia gladioli یک گونه بیماری زا روی گیاهان است که هوازی اجباری، گرم منفی و میله ای شکل است و بر اساس گیاه میزبان به دو پاتوار مهم تقسیم بندی می شود. پاتوار B. gladioli pv. alliicola (Bga) که سبب لیزشدگی فلس ها و ایجاد لکه خشک و نکروزه روی برگ های پیاز خوراکی می گردد و پاتووار B. gladioli pv. gladioli (Bgg) که روی گیاهانی مانند زعفران، برنج، گلایول، زنبق، ارکیده و تعداد دیگری از گیاهان زینتی بیماری ایجاد می کند.

این باکتری قابل بقا در خاک است و انتشار این بیماری از طریق بنه دختری آلوده و یا جابجایی خاک آلوده چسبیده به بنه ها به سرعت امکان پذیر است. با توجه به اهمیت این بیماری روی گیاه استراتژیک زعفران، شناسایی مناطق زعفران آلوده و غیر آلوده به بیماری قبل از خرید پیاز زعفران یا همان بنه و جا به جایی آن اهمیت دارد.

علائم بیماری پوسیدگی باکتریایی بورخلدریا بنه زعفران

پوسیدگی باکتریایی بورخلدریا بنه زعفران همانند کنه بنه زعفران یکی از معضلات جدی در زراعت زعفران است که می‌ تواند تأثیر قابل‌ توجهی بر کیفیت و کمیت محصول داشته باشد. این بیماری عمدتاً ناشی از باکتری‌ هایی است که به ریشه‌ ها و پیازهای زعفران حمله کرده و باعث تخریب آن‌ ها می‌ شوند. شناخت و تشخیص علائم این بیماری برای کشاورزان و تولیدکنندگان زعفران بسیار حیاتی است، زیرا می‌ تواند به بهبود مدیریت زراعی و کاهش خسارات مالی کمک کند. در ادامه به بررسی علائم این بیماری و راه‌ های مقابله با آن خواهیم پرداخت.

علائم بیماری در زمان گلدهی

زمانی که شرایط برای فعالیت باکتری فراهم شود، می تواند به اندام های مختلف گیاه زعفران حمله کند. این باکتری می تواند جوانه های تازه روئیده زعفران در زیر خاک که همان چمچمه است را مورد حمله قرار داده و منجر به نرمی و لهیدگی آنها شود. در این صورت، جوانه ها در زیر خاک باقی مانده و قادر به سر درآوردن از خاک نیستند .در نتیجه از بین رفتن چمچمه زعفران در زیر خاک، تعداد گل ها به شدت کاهش یافته و رویش برگ ها دچار اختلال می گردد. عدم تولید گل در زمان اوج گلدهی در مزارع زعفران باعث می شود قسمت هایی از مزرعه که بنه ها دچار آلودگی هستند، به صورت کچلی موضعی دیده شود.

علائم بیماری در زمان رویش برگ ها

پس از رویش برگ ها در ابتدای آلودگی، علائم بیماری در مزرعه ممکن است به صورت کچلی در سطحی به قطر یک متر مشاهده گردد؛ اما علائم به تدریج در مزرعه گسترش می یابد. این لکه ها به صورت نامنظم در قسمت های مختلفی از مزرعه ممکن است، دیده شوند. عامل بیماری همچنین باعث زردی زودهنگام و خشکیدگی برگ ها در اواسط زمستان قبل از خاتمه فصل رویش زعفران می شود.

علائم بیماری روی بنه زعفران

بیشترین خسارت این بیماری روی بنه های مادری زعفران و به صورت نقاط قهوه ای تیره ( نکروز) بیشتر در قسمت تحتانی بنه خصوصا ناحیه ریشه مشاهده می شود. همچنین بیماری باعث سوختگی بافت بنه می شود، این لکه ها ابتدا به صورت نقاط ریز هستند که پس از مدتی قسمت وسیعی از بنه زعفران را در بر می گیرد. سطح بافت آلوده، براق به نظر میرسد و گاهی پوشش خاکستری رنگی به صورت یک لایه نازک آن را کاملا می پوشاند.

خود باکتری بیماری زا عامل لهیدگی بنه زعفران نیست ولی ورود سایر عوامل ساپروفیتی که باعث لهیدگی بافت بنه می شوند را تسهیل می کند. بنه های آلوده ضعیف شده و حالت تردی خود را از دست می دهند. تعداد جوانه های تازه تشکیل شده روی بنه های آلوده، بیشتر از حد معمول بوده و دارای رشد غیرعادی هستند. علائم روی جوانه های تازه تشکیل شده به صورت نکروزه شدن بافت و تغییر رنگ به قرمز است که ممکن است برخی از این جوانه ها دچار لهیدگی و پوسیدگی نیز شوند.

راه های پیشگیری از انتقال آلودگی باکتری بورخولدریا در کشت زعفران

پیشگیری از انتقال آلودگی باکتری بورخولدریا در کشت زعفران یکی از اصول اساسی در مدیریت بیماری‌ ها و حفظ سلامت مزرعه است. این باکتری می‌ تواند به سرعت از طریق عوامل مختلفی مانند خاک، آب و ابزارهای زراعی به گیاهان منتقل شود و خسارات جدی به محصول وارد کند. بنابراین، اتخاذ تدابیر مناسب برای کنترل و پیشگیری از شیوع این آلودگی ضروری است. در ادامه به بررسی روش‌ های موثر در پیشگیری از انتقال آلودگی بورخولدریا خواهیم پرداخت که می‌تواند به کشاورزان کمک کند تا زعفرانی سالم و با کیفیت تولید کنند.

• تهیه پیاز زعفران سالم و عاری از باکتری از مزارعی که آلودگی باکتریایی در آنها وجود نداشته است
• سورت و خاک گیری پیاز زعفران
• اجتناب از مصرف کودهای حیوانی نپوسیده و فرآوری نشده
• خودداری از مصرف بی رویه کودهای ازته و کودهایی که باعث بهم خوردن تعادل شیمیائی خاک می شوند
• اجتناب از آبیاری تابستانه در مزارع زعفران خصوصا در مزارع مستعد آلودگی
• در مزارعی که عارضه کچلی در سطوح محدود مشاهده می شود، می توان خاک ناحیه آلوده را خارج و آن ناحیه را با آب آهک ضدعفونی کرد، سپس خاک سالم را جایگزین و کشت مجدد انجام داد
• رعایت عمق مناسب کاشت بنه زعفران در ۲۰ سانتی متری
• جا به جایی بنه ها از یک زمین به زمین دیگر در زمان خواب حقیقی گیاه یعنی اواخر اردیبهشت ماه تا اوایل مرداد ماه و در سریع ترین زمان ممکن انجام شود
• از آبیاری بلافاصله پس از کاشت خودداری شود
• قبل از کاشت حتما اصلاح خاک انجام شود. برای این کار می توان از کود های دامی فرآوری شده قبل از کاشت استفاده کرد
• اصلاح خاک بعد از کاشت نیز با کود هایی که بهساز خاک هستند و ماده آلی بالایی دارند مثل سویل بوستر نوتریتک و هیومیک اسید نوتریتک انجام شود.
• جدید ترین تحقیقات روی زعفران در ایران نشان می دهد که ضد عفونی بنه ها با بردو و اکسی کلرور مس در محیط آزمایشگاهی تاثیرگذار بوده است.

جمع بندی

در این مطلب با بیماری باکتریایی بورخولدریا زعفران آشنا شدید. هنگام خرید بنه زعفران حتما موارد توصیه شد فوق را رعایت کنید تا بتوانید بهترین بنه ها را برای کاشت خریداری نمایید. همچنین به علائمی که ممکن است در مراحل مختلف کاشت و رویش زعفران نشانگر وجود این بیماری باشند، توجه کافی داشته باشید.