دانش کشاورز : کنه بنه زعفران Rhizogliphus robini

معرفی : کنه بنه زعفران Rhizogliphus robini

کنه Rhizogliphus robini از آفات مهم پیاز ریزوم غده و بنه گیاهان زینتی و زراعی در دنیا می باشد.

زیست شناسی

طول کمتر از یک میلیمتر رنگ سفیدکدر کم تحرک و تنبل است پاهاي این كنه كوتاه و سخت به رنگ قهوه اي مایل به قرمز با تعداد زیادي مو و خار بر روي آن ها است در آزمایشگاه برش هاي نازكي از بنه زعفران، پياز خوراكی و غده سيب زمينی مورد بررسي قرار گرفت كه به ترتيب طول دوره زندگی یک نسل آن روی بنه زعفران، پياز خوراكی و غده سيب زمينی ۱۵/۱۲ ،۱۳/۷۵و ۱۷/۵۷روز طول كشيدكوتاه شدن طول دوره زندگی در رژیم غذایی تغذیه از بنه زعفران نسبت به رژیم های غذایی تغذیه از پياز خوراكی و غده سيب زمينی حکایت از مغذی بودن بنه زعفران دارد. این كنه در تمام مدت سال فعال بوده و قادر است چندین نسل توليد نماید، ضمن اینکه هر كنه ماده بالغ بر ۵۰۰ تخم در طول حياتش می گذارد. شرایط مناسب رشد و نمو در مزارع زعفران آلوده در پایيز و بهار بخاطروجود رطوبت و دماي مناسب بيشتر فراهم مي گردد و به همين خاطر در این دو فصل آفت از جمعيت قابل ملاحظهاي برخوردار است. در ماه هاي تابستان به دليل گرما و خشکي خاك و در ماه هاي زمستان به دليل برودت هوا جمعيت آن كاهش چشمگيری مي یابد.
مزارع زعفراني كه به هر دليلي در تابستان (دوره استراحت زعفران) آبياري گردند شرایط رشد و نمو آفت مناسب گردیده و سریعاً جمعيت كنه بالا رفته و خسارت زایی آن مشهود می گردد.

نحوه خسارت

در صورت فراهم شدن شرایط زیستي كه قبلا اشاره شد آفت، بنه زعفران را غالباً از محل زخم ها وگاهي قسمت هاي سالم مورد حمله قرار مي دهد، سپس ضمن تغذیه و ایجاد تونلي در بنه در داخل تونل شروع به زاد و ولد كرده و حفره اي به رنگ سياه در بنه ایجاد مي كند. این حفره به تدریج گسترش یافته و عواملی مانند انواع قارچها و باكتری های ساپروفيت به راحتي از محل زخم ها و حفرات به داخل بنه نفوذ كرده و باعث تسریع در پوسيدگي بنه ها مي گردد عوارض فعاليت این كنه را به صورت باریک تر و كوتاه تر شدن برگ های بوته های زعفران آلوده نسبت به بوته هاي سالم و همچنين خزان زودتر از معمول بوته های آلوده اعلام نموده اند همچنين مشاهده شده است در بوته هاي شدیداً آلوده نواقصي در گل نظير كم رنگ شدن گلبرگها، ریزشدن و پيچيدگي كلاله بوجود ميآید. بنابراین خسارت كلي این آفت پس از چند سال، تنک شدن مزرعه و كاهش محصول می باشد .

توصيه های كاربردی قبل از كاشت زعفران به منظور كاهش خسارت

• استفاده از بنه هاي خشك کن: دقت شود بنه هایي براي كاشت انتخاب گردد كه بيرون آوردن آنها از داخل خاك، به صورت خشک انجام گرفته باشد .از خرید بنه هایي كه براي سهولت در كندن از داخل خاك، مزرعه آبياري شده جداً خودداري شود. همچنين در موقع خرید بررسی شود كه آیا در سالهاي گذشته مزرعه ای كه قرار است بنه های آن جهت كاشت از زمين خارج شوند آبياري تابستانه انجام گرفته یا نه كه در صورت اعمال آبياری تابستانه بهتر است از خرید بنه های این گونه مزارع پرهيز شود.
• جداسازی و انتخاب بنه هاي سالم براي کاشت: قبل از انتقال بنه ها شایسته است در مبداء بنه هاي سالم و فاقد لکه هاي تيره انتخاب شود. چون وجود لکه هاي پوسيده و یا حفره هاي سياه در بنه نشان دهنده آلودگي بنه به كنه و قارچ است.
• حمل و نقل بنه ها: در موقع حمل بنه ها از مبداء تا مقصد بنه هاي جدا شده بوسيله كيسه هاي توري شکل یا جعبه هاي مناسب، بسته بندي و بلافاصله به مقصد و زمين اصلی منتقل و بلافاصله كاشته شوند.
• ضد عفوني بنه: از آنجائي كه ضد عفوني اندامهاي تکثير جزو اصول كشاورزي پایدار است لازم است بنه ها قبل از كاشت با تركيب مناسبی كه طيف وسيعی از عوامل مخرب را كنترل كند ضد عفوني گردند.
  ضد عفوني بنه ها بایستی به روش اسپري پاشی باشد و از شناور كردن بنه ها در محلول سمي جداً خودداري شود . چون شناور سازی پس از مدتی غلظت سموم كاهش یافته و اثرات آن كم وحتی ممکن است در تلقيح به عوامل مخرب ایفای نقش كند. استفاده از محلول پاشی کنه کش ها نظیر آبامکتین و قارچ کش ها تیوفانات متیل
• صدور گواهی سلامت: جهت تایيد بنه ها برای فروش لازم است واحدهای ذیربط از نقاط مختلف مزرعه مورد نظر یا محموله بنه زعفران به صورت تصادفی نمونه برداشته و پس از حذف پوشال اطراف بنه در صورتی كه بيش از %۵بنه ها دارای لکه های سياه محتوی خسارت كنه و قارچ بودند غير قابل فروش و كاشت اعلام گردد و از صدور گواهی سلامت خودداری شود.
• کوتاه نمودن زمان خروج بنه از زمین مادری تا کاشت مجدد: تاكيد می گردد كه از برداشت بنه تا كاشت در زمين جدید و حتی با شرایط بسته بندی و نگهداری مطلوب در حداقل زمان ممکن باشد و از طولانی شدن این زمان اكيداً خودداری شود. برای این منظور با اطلاع رسانی به كشاورزان، خرید بنه زعفران به طور مستقيم و با نظارت خریدار و كارشناس منطقه از زمين اصلی صورت گيرد تا زمان برداشت و انتقال به زمين جدید كه قبلا آماده كاشت شده است به حداقل ممکن كاهش یابد و عوامل خسارت زا فرصتی برای تکثير و افزایش خسارت پيدا نکنند.
• خلوص بنه های زعفران: موقع تفکيک بنه هاي زعفران قبل از كاشت دقت شود بنه نوعي زنبق هم خانواده زعفران با نام علمی sisyrinchium Gynandrisوجود نداشته باشد. چون بنه های این علف هرز سمج بسيار شبيه بنه های زعفران می باشد و تفکيک آن مشکل است. به منظور اطمينان از خلوص، شایسته است در زمستان سال قبل از مزرعه مادری بازدید و چنانچه آلودگی شدید به این علف هرز داشت از خرید بنه های آن زمين خودداری شود یا اینکه با آموزش موقع جداسازی بنه های زعفران، بنه های این علف هرزتفکيک و منهدم گردند.
• آبیاري و بارندگی تابستانه: تهيه بنه زعفران از مزارعی كه سابقه آبياری تابستانه دارند یا در تابستان بارندگی موسمی دارند نظير برخی از شهرستان های خراسان شمالی با وسواس بيشتری انجام گيرد. در اینگونه مزارع به دليل فراهم بودن شرایط زیستی مطلوب برای فعاليت عوامل مخرب در تمام سال، جمعيت كنه و سایر عوامل زیان آور بيشتر است
• بافت خاك: خاكهاي سنگين به دليل حفظ بيشتر رطوبت شرایط زیستي بهتري براي كنه و سایر عوامل مخرب فراهم ميكند. بنابراین توصيه ميگردد تهيه بنه زعفران از همچنين خاك هایی با دقت بيشتری انجام شود